Όπως και ο Προμηθέας, ο μυθολογικός τιτάν, η Ελλάδα είναι δεμένη σε έναν βράχο από το 2010, το ήπαρ της να κατασπαράζεται από τους άπιστους ξένους πιστωτές ως τιμωρία για την πυροδότηση της κρίσης του χρέους της ευρωζώνης.
Έτσι πηγαίνει μια συγκεκριμένη εθνική αφήγηση. Αλλά όπως ο ηρωικός Ηρακλής διέσωσε τον Προμηθέα, ο Αλέξης Τσίπρας – τουλάχιστον στα μάτια του – είναι ο ηγέτης που θα επιτύχει τη σωτηρία της Ελλάδας το 2018, θέτοντας τέλος σε ένα κύκλο διασώσεων οκτώ ετών και αποκαθιστώντας την εθνική κυριαρχία.
Αυτό αντιπροσωπεύει μια εξαιρετική μεταστροφή για τον κ. Τσίπρα. Ανέλαβε καθήκοντα τον Ιανουάριο του 2015 ως ο πιο ριζοσπαστικός αριστερός πρωθυπουργός μιας ευρωπαϊκής δημοκρατίας μετά το 1945. Ένας αδιάλλακτος αντίπαλος των πιστωτών, απεχθανόταν τον στραγγαλισμό τους στην ελληνική οικονομική πολιτική. Η απερισκεψία του οδήγησε σχεδόν την Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη. Στη συνέχεια, την τελευταία στιγμή, ανέτρεψε την πορεία και άρχισε να ακολουθεί τα αιτήματα των πιστωτών. Η παράδοσή του κράτησε την Ελλάδα στη νομισματική ένωση.
Αν αποφευχθεί κάποια απρόβλεπτη αναταραχή στην εγχώρια πολιτική ή στις παγκόσμιες αγορές, η Ελλάδα θα αφήσει το τρίτο της πρόγραμμα διάσωσης, το οποίο ανέρχεται σε 86 δισεκατομμύρια ευρώ, τον Αύγουστο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα δηλώσουν ότι ο κ. Τσίπρας και η κυβέρνησή του έχουν κάνει αρκετά, διατηρώντας ένα δημοσιονομικό πλεόνασμα και πραγματοποιώντας οικονομικές μεταρρυθμίσεις, για να δικαιολογήσουν την έξοδο. Προς ανακούφιση όλων, αυτό θα τραβήξει, κατ’ αρχήν, την κουρτίνα στην οξεία φάση μιας κρίσης που συνεχίζεται εδώ και οκτώ χρόνια από τα 19 που υπάρχει η ευρωζώνη.
Η δυσπιστία μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της στην ΕΕ φτάνει βαθιά. Οι περισσότεροι ευρωπαίοι είδαν την Ελλάδα ως κράτος με ανίκανη διοίκηση, το οποίο παραβίασε κατάφωρα τους κανόνες για τη συγκράτηση της ευρωζώνης. Διαδοχικές κυβερνήσεις υπήρξαν ύποπτες ότι προσποιούνταν συμμόρφωση με τις συνθήκες των κολοσσιαία δαπανηρών μέτρων διάσωσης. Από την πλευρά τους, οι έλληνες πολιτικοί απέδωσαν το βάθος της κρίσης σε κακοσχεδιασμένα προγράμματα διάσωσης. Αυτά οδήγησαν την οικονομία σε αχρείαστη πτώση και ήταν αρχικά κατασκευασμένα όχι για το ελληνικό όφελος, αλλά για να σώσουν τις τράπεζες σε χώρες πιστωτές. Πολλοί μη έλληνες εμπειρογνώμονες συμφώνησαν.
Ωστόσο, το 2017 η ατμόσφαιρα ανάμεσα στην Ελλάδα και τους συμμάχους της βελτιώθηκε σε ένα βαθμό που σχεδόν κανείς δεν είχε προβλέψει στην αρχή του έτους. Μέρους αυτού έχει να κάνειμε την προσέγγιση της κυβέρνησης Τσίπρα στις συνομιλίες διάσωσης. Αντί να διερευνά τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσε η Ελλάδα σε αντάλλαγμα για κεφάλαια διάσωσης, η κυβέρνηση επέλεξε μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση. Αυτό θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η τρίτη αξιολόγηση της τελευταίας διάσωσης θα ολοκληρωθεί στις 22 Ιανουαρίου.
Ευρύτερες γεωπολιτικές δυνάμεις δουλεύουν επίσης. Για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, η εξάπλωση των περιφερειακών αναταραχών χαρακτήρισε την Ελλάδα ως έναν πολύτιμο τόπο σταθερότητας και φιλίας. Τα Βαλκάνια είναι εύθραυστα, αγωνίζονται για την προάσπιση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου και ταλαιπωρούνται από τη Ρωσία, την Κίνα και τις χώρες του Κόλπου. Κάθε χρόνο η Τουρκία κατεβαίνει βαθύτερα στην αυταρχική κυριαρχία και οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την ΕΕ γίνονται πιο ευαίσθητες.
Η Συρία είναι σε φλόγες. Ο μιλιταριστικός ισλαμισμός διαπερνά τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι οι ΗΠΑ εκτιμούν τη ναυτική υποστήριξή τους στον κόλπο της Σούδας στο ελληνικό νησί της Κρήτης. Συνολικά, η Ελλάδα εμφανίζεται σήμερα ως πυλώνας αξιοπιστίας στην ανατολική Μεσόγειο.
Ένα είδος «κόπωσης με την Ελλάδα» είναι επίσης σε εξέλιξη. Μετά από οκτώ εξαντλητικά χρόνια, οι Ευρωπαίοι θέλουν να τερματίσουν το de facto οικονομικό προτεκτοράτο τους στην Ελλάδα και να προχωρήσουν στην μεγαλύτερη πρόκληση της προώθησης της ολοκλήρωσης της ευρωζώνης. Αισθάνονται μια σχεδόν ακαταμάχητη φαγούρα για να διακηρύξουν ότι η σοφία, η γενναιοδωρία και η σταθερότητα της Ευρώπης έχουν μετατρέψει τον μαχητικό λαϊκιστή που κάποτε ήταν ο Τσίπρας σε όργανο των ορθοδοδιών της ευρωζώνης.
Σε όλα αυτά υπάρχει κίνδυνος εφησυχασμού. Είναι αλήθεια ότι τα δημοσιονομικά πλεονάσματα της Ελλάδας, προσαρμοσμένα στον οικονομικό κύκλο, είναι από τα υψηλότερα στις δυτικές οικονομίες. Ο κ. Τσίπρας έχει δεσμεύσει την Ελλάδα να αποφέρει ετήσια πλεονάσματα ύψους 3,5% της οικονομικής παραγωγής έως το 2022 και μικρότερα για δεκαετίες μετά. Αλλά η δημοσιονομική απειθαρχία ήταν μόνο ένα στοιχείο της ελληνικής κρίσης. Αναμφισβήτητα, δεν είναι το πιο σημαντικό.
Οι πρόσφατες αδιαφανείς και αποτυχημένες απόπειρες ιδιωτικοποίησης των κρατικών περιουσιακών στοιχείων είναι ένδειξη ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει περισσότερο ελκυστική για τους ξένους επενδυτές. Ωστόσο, το πρωταρχικό καθήκον είναι ο εκσυγχρονισμός του κράτους και η σμίκρυνση των νοοτροπιών πελατειακής συμπεριφοράς που έχουν διαμορφώσει τις πολιτικές τάξεις και την κοινωνία της Ελλάδας μετά τον πόλεμο ανεξαρτησίας του 1821-32.
Κάποια πρόοδος έχει σημειωθεί, αλλά είναι πολύ μικρή – τόσο υπό τον κ. Τσίπρα όσο και τους προκατόχους του. Ο κίνδυνος είναι ότι, εφόσον οι πιστωτές χαλαρώσουν την εποπτεία της Ελλάδας τον Αύγουστο, οι παλιές συνήθειες θα επιστρέψουν. Θα ήταν μια κακή ανταμοιβή για όλα τα προβλήματα που η Ελλάδα και οι εταίροι της έχουν υπομείνει από το 2010.
sofokleous10.g