Τσετσενία, Αμπχαζία, Νότια Οσετία, Ναγκόρνο Καραμπάχ, Υπερδνειστερία, Κόσοβο, Κριμαία. Διακηρύξεις ανεξαρτησίας και «παγωμένες συγκρούσεις», με κοινό παρανομαστή την αναβιωμένη westphalian αντίληψη του Έθνους-Κράτους, σε περιοχές που ενώ γεωγραφικά συνορεύουν ή/και ανήκουν στην Ευρώπη, δυσκολευόμαστε να τις βρούμε στον χάρτη και ως εκ τούτου τις παρακολουθούμε με «μεμακρυσμένο» ενδιαφέρον. Από αυτές εξαιρούνται οι 2 τελευταίες, οι οποίες λόγω εγγύτητας ή/και ιδιαίτερων περιστάσεων, παράγουν τίτλους και πάσης φύσεως αναλύσεις.
Όμως περιπτώσεις συντεταγμένης προσπάθειας αυτοδιάθεσης λαών/εθνών/εθνοτήτων υφίστανται ακόμα και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παραλείποντας την περίπτωση του Βελγίου (Φλαμανδοί Vs Γαλλοφώνων) σημειώνω 2 άλλες: της Καταλωνίας και της Σκωτίας.
Στις 9 Νοεμβρίου έχει προγραμματιστεί στην Καταλωνία διεξαγωγή δημοψηφίσματος με το ερώτημα της ανεξαρτησίας. Στην Ισπανία, με το σύνταγμα του 1978 (μέχρι το 1975 παρέμενε εθνικιστική υπό τον Franco), είναι σε ισχύ ένα σύστημα ημι-ομοσπονδιακό, στηριζόμενο σε αυτόνομες κοινότητες, εκ των οποίων η Καταλωνία (μαζί με τη Γαλικία) διατηρούν καθεστώς «μεγάλης αυτονομίας». O εκπρόσωπος του αυτονομιστικού κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς (ERC) στο ισπανικό κοινοβούλιο, Alfred Bosch, ομιλεί περί «φιλικού διαζυγίου» ενός «ατυχούς γάμου» (από το 1714, έτος παράδοσης του κάστρου της Βαρκελώνης), το οποίο σταδιακά θα καταστήσει Ισπανία και Καταλωνία «καλούς εραστές». Παραπέμπει δε στην περίπτωση της ανεξαρτητοποίησης της Νορβηγίας από τη Σουηδία (1905), οι οποίες διαθέτουν ακόμα και κοινό ταμείο Κοινωνικής Ασφάλισης. Στις 8 Απριλίου, όμως, το ισπανικό Κοινοβούλιο απέρριψε ως αντισυνταγματικό το αίτημα της Καταλωνίας για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, με τον πρωθυπουργό της Ισπανίας να δηλώνει: «Ως πρόεδρος της κυβέρνησης, είμαι και θα είμαι ο πρόεδρος όλων». Στον αντίποδα, από τη Βαρκελώνη ο πρόεδρος της κυβέρνησης (Generalitat) της Καταλωνίας επιμένει ότι το δημοψήφισμα θα γίνει σύμφωνα με τον νόμο.
Βορείως του Βισκαϊκού κόλπου και στην άλλη πλευρά της Μάγχης, στις 18 Σεπτεμβρίου οι highlanders θα κληθούν να απαντήσουν: «Πρέπει η Σκωτία να είναι ανεξάρτητο κράτος;». Και σε αυτή την περίπτωση, οι τοπικές αρχές δια στόματος του Πρωθυπουργού της Σκωτίας (η οποία από το 1707, αποτελεί μαζί με την Ουαλία, την Αγγλία και την Βόρεια Ιρλανδία τα κρατίδια του Ηνωμένου Βασιλείου*), προωθούν μία «βελούδινη» ανεξαρτησία: μη ύπαρξη συνόρων με την Αγγλία, διατήρηση της Βασίλισσας ως αρχηγού του κράτους και της βρετανικής λίρας ως εθνικό νόμισμα. Προς το παρόν, όμως, οι Σκωτσέζοι σε ποσοστό 54% αντιτίθενται στην ανεξαρτησία/απόσχιση, όμως στο συγκεκριμένο δημοψήφισμα θα έχουν λόγο όλοι όσοι την συγκεκριμένη περίοδο διαμένουν στη Σκωτία, συμπεριλαμβανομένων και των 70.000 ξένων φοιτητών! Η κυβέρνηση του Λονδίνου δεν αντιτίθεται στο δημοψήφισμα, δηλώνει όμως ότι «η Σκωτία εγκαταλείποντας το Ηνωμένο Βασίλειο, εγκαταλείπει και τη βρετανική λίρα». Ισχυρά ατού του κρατιδίου: η βάση των πυρηνικών υποβρυχίων, οι υδρογονάνθρακας της Βόρειας Θάλασσας και, τέλος αλλά σε καμία περίπτωση τελευταίο, τo ουίσκι με 5,5 δις (!) ευρώ το 2013.
Καταθέτοντας προσωπική εμπειρία, ακαδημαϊκοί της νότιας Γαλλίας και της Βενετίας, διαχωρίζουν ξεκάθαρα την εθνική τους ταυτότητα, οι μεν από τους Φράγκους (Γάλλους) και οι δε από τους Ρωμαίους (Ιταλούς), από τους οποίους υποστηρίζουν ότι έχουν δεχθεί εισβολή!
Ποια τα χαρακτηριστικά τελικά ενός κράτους; Πληθυσμός/ κυβέρνηση/ επικράτεια ή διεθνής αναγνώριση;
Ποια η κυρίαρχη Αρχή; Αυτοδιάθεση ή απαραβίαστο των συνόρων;
Επίπονα ερωτήματα.
*Η Μεγάλη Βρετανία δεν περιλαμβάνει τη Βόρεια Ιρλανδία.
**Ο Δημήτριος Στεργίου είναι Αντισυνταγματάρχης Αεροπορίας Στρατού
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.anagnwstes&id=33380