Αυτό που εξέπληξε την περασμένη εβδομάδα δεν ήταν η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μειώσει τα επιτόκια, αλλά το γεγονός ότι τόσοι λίγοι άνθρωποι περίμεναν να κάνει κάτι τέτοιο.
Αυτό είναι εκπληκτικό, διότι η ΕΚΤ είναι σίγουρο ότι θα υπολείπεται του στόχου της για τον πληθωρισμό –επιτυγχάνοντας ένα ετήσιο ποσοστό κοντά στο 2 τοις εκατό σε μεσοπρόθεσμη βάση
. Ο ίδιος ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, παραδέχθηκε την περασμένη εβδομάδα ότι η κεντρική τράπεζα θα καλύψει τον στόχο της μόνο «μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα». Το μεγάλο πρόβλημα γι’ αυτόν δεν είναι η αναφερόμενη πτώση στο ετήσιο ποσοστό του πληθωρισμού στο 0,7 τοις εκατό τον Οκτώβριο. Το ποσοστό αυτό δεν είναι σταθερό. Το πρόβλημα είναι η πτώση του διαρθρωτικού πληθωρισμού, του ποσοστού που δεν περιέχει τα ευάλωτα στοιχεία, στο 0,8 τοις εκατό.
Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ προκαλούν μία σειρά από ερωτήματα. Θα λειτουργήσουν τα χαμηλότερα επιτόκια; Θα βοηθήσουν στον τερματισμό της κρίσης; Μπορεί η ΕΚΤ να αναλάβει μόνη της όλο το βάρος; Και, πόσο σοβαρή είναι η απειλή του αποπληθωρισμού;
Οι απαντήσεις στα δύο πρώτα ερωτήματα είναι ναι, θα λειτουργήσει και όχι, δεν θα βάλει τέλος στην κρίση. Η επίλυση του χρέους παραμένει απαραίτητη. Οι οικονομικές πολιτικές θα πρέπει να αλλάξουν. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική –ούτε καν τώρα που τα επιτόκια είναι κοντά στο μηδέν.
Κατά πάσα πιθανότητα, μία απλή μείωση των επιτοκίων δεν θα είχε μεγάλη επίδραση, δεδομένου ότι τα ημερήσια επιτόκια των αγορών ήταν ήδη κοντά στο μηδέν. Για να έπεφτε αυτό το επιτόκιο, η ΕΚΤ θα έπρεπε να είχε μειώσει το επιτόκιο καταθέσεων –το επιτόκια που ισχύει για τις τραπεζικές καταθέσεις στην ΕΚΤ. Αλλά η ΕΚΤ δεν πείραξε αυτό το επιτόκιο. Αντ’ αυτού, ο φορέας έλαβε δύο αποφάσεις –μία μείωση στο επίσημο επιτόκιο δανεισμού και την επέκταση της απεριόριστης ρευστότητας μέχρι τον Ιούλιο του 2015. Ο συνδυασμός είναι αποτελεσματικός διότι, από κοινού, τα μέτρα αυτά αποτελούν ένα αποτελεσματικό ανώτατο όριο για τα επιτόκια για τα επόμενα δύο χρόνια. Η ΕΚΤ δεν έχει απλά μειώσει ένα επιτόκιο. Ουσιαστικά, κρατάει υπό έλεγχο και την καμπύλη των αποδόσεων.
Αυτό εννοεί ο κ. Ντράγκι όταν μιλάει για την καθοδήγηση προς τα εμπρός. Προσωπικά, δε μου αρέσει αυτή η έκφραση διότι πιστεύω ότι ο όρος καθοδήγηση προς τα εμπρός προϋποθέτει μία δέσμευση να κρατήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι δικαιολογείται. Αυτό δε συμβαίνει εν προκειμένω. Αλλά δεν παύει να αποτελεί μία μακρόπνοη απόφαση. Ο ταχύτερος αντίκτυπος στον πραγματικό κόσμο θα φανεί μέσω της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ένα πιο αργό –αλλά εξίσου σημαντικό- κανάλι μετάδοσης κινείται μέσω των τραπεζών. Η επέκταση της απεριόριστης ρευστότητας μέχρι το 2015 δίνει χρόνο στις τράπεζες να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους, και αυτό μπορεί τελικά να τους βοηθήσει να αυξήσουν το δανεισμό προς τον ιδιωτικό τομέα.
Το δεύτερο ερώτημα είναι αν αυτός ο διαφαινόμενος αποπληθωρισμός είναι ένα καθαρά νομισματικό φαινόμενο ή αν κρύβεται κάτι βαθύτερο. Ο Μίλτον Φρίντμαν είπε ότι «ο πληθωρισμός είναι πάντα και παντού ένα νομισματικό φαινόμενο, με την έννοια ότι μπορεί να παραχθεί μόνο μέσω της ταχύτερης αύξησης της ποσότητας του χρήματος από ότι στην έξοδο». Λογικά, η αντίστροφη δήλωση ισχύει για τον αποπληθωρισμό.
Είναι διαφορετική άραγε η ευρωζώνη; Δε νομίζω. Η ΕΚΤ έχει όλα τα εργαλεία που χρειάζεται για να καταπολεμήσει τον αποπληθωρισμό –ακόμα και υπό δυσμενείς συνθήκες. Αν η Γερμανία και οι άλλες πιστώτριες χώρες αποδέχονταν τις διαγραφές χρέους στην περιφέρεια, ή αν αποδέχονταν ότι και αυτές θα χρειαστεί να προσαρμοστούν, ή ότι η τραπεζική ένωση θα πρέπει να περιλαμβάνει κάποιου είδος κατανομή των βαρών, αυτό θα βοηθούσε. Αλλά ακόμη κι αν τίποτα από τα παραπάνω δε συμβεί –και δε νομίζω ότι θα συμβεί- η νομισματική πολιτική μπορεί και πάλι να αποδειχθεί αποτελεσματική, ακόμη και σε μία δυσλειτουργική νομισματική ένωση. Αλλά, οι πολιτικές που θα χρειαστεί να αναπτύξει η ΕΚΤ θα πρέπει να γίνουν προοδευτικά και πιο ακραίες.
Το επόμενο εργαλείο που διαθέτει στο οπλοστάσιό της είναι το αρνητικό επιτόκιο καταθέσεων, ένα ακόμα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα χρηματοδότησης, και η ποσοτική χαλάρωση με τη μορφή αγορών του δημοσίου και του ιδιωτικού χρέους. Θεωρητικά, η ΕΚΤ θα μπορούσε ακόμη και να δανείσει απευθείας σε επιχειρήσεις, παρακάμπτοντας τον τραπεζικό τομέα. Δε μπορεί να εγγυηθεί μαγικά την επιβίωση της ευρωζώνης. Αλλά, μπορεί σίγουρα να αποτρέψει τον αποπληθωρισμό.
Και, τέλος, πώς θα πρέπει να σκεφτόμαστε για τον πληθωρισμό εντός μίας νομισματικής ένωσης; Μία πτώση στις ισπανικές τιμές καταναλωτή δεν είναι αποπληθωρισμός· είναι απλά μία προσαρμογή τιμών εντός της ευρωζώνης. Σε μία νομισματική ένωση, η έννοια του αποπληθωρισμού έχει νόημα μόνο σε συνολικό επίπεδο –μία συνεχόμενη πτώση του επιπέδου των τιμών της ευρωζώνης. Ένα ποσοστό 0,8 τοις εκατό του πυρήνα του πληθωρισμού δεν είναι, συνεπώς, αποπληθωρισμός.
Ωστόσο, είναι απαράδεκτα μακριά από τον στόχο του πληθωρισμού κοντά στο 2 τοις εκατό. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους ο στόχος του πληθωρισμού είναι στο 2 τοις εκατό και όχι στο μηδέν. Η διατήρηση ενός θετικού πραγματικού ποσοστού πληθωρισμού καθιστά λιγότερο το πρόβλημα του μηδενικού ορίου για τα επιτόκια. Και, ένα υψηλότερο ποσοστό-στόχος σημαίνει ότι η περίοδος υστέρησης είναι λιγότερο πιθανό να ανατρέψει μία οικονομία, οδηγώντας την σε έναν φαύλο κύκλο χρέους-αποπληθωρισμού.
Δεν προβλέπω μακρά περίοδο αρνητικού πληθωρισμού, αλλά βλέπω μία μακρά περίοδο πληθωρισμού σε επίπεδα κάτω του στόχου, σε συνδυασμό με πολύ χαμηλή οικονομική ανάπτυξη. Συνεπώς, τα επίπεδα του χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν δεν θα μειωθούν αρκετά γρήγορα. Αυτό θα προτρέψει τα κράτη μέλη της ευρωζώνης να τρέξουν μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία με τη σειρά τους θα παράγουν ακόμη χαμηλότερη ανάπτυξη, και θα προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στις τιμές.
Η ευρωζώνη δε χρειάζεται τον αποπληθωρισμό για να μπει σε μπελάδες. Τα επίμονα χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού θα είναι αρκετά για να παγιδεύσουν την ευρωζώνη σε έναν φαύλο κύκλο. Γι’ αυτό τον λόγο ήταν απαραίτητο να δράσει η ΕΚΤ.
http://www.sofokleous10.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=241113&catid=&Itemid=73