Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, σε μία πολύ γνωστή του δήλωση, είχε πει ότι η δημοκρατία είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης, με εξαίρεση όλες τις άλλες που έχουν δοκιμαστεί. Αν ζούσε σήμερα, μπορεί να είχε παρόμοια άποψη για τον καπιταλισμό ως μέσο οικονομικής και κοινωνικής προόδου.
Ο καπιταλισμός έχει οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε πρωτοφανή ευημερία. Ωστόσο, έχει επίσης αποδειχθεί δυσλειτουργικός, κατά σημαντικούς τρόπους. Συχνά, ενθαρρύνει τις κοντόφθαλμες ενέργειες, συμβάλλει στις μεγάλες ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών, και ανέχεται την απερίσκεπτη διαχείριση του περιβαλλοντικού κεφαλαίου.
Αν αυτό το συνολικό κόστος δε μπορέσει να ελεγχθεί, η στήριξη για τον καπιταλισμό μπορεί να εξαφανιστεί –και μαζί της, η καλύτερη ελπίδα της ανθρωπότητας για οικονομική ανάπτυξη και ευημερία. Επομένως, έχει έρθει η στιγμή να εξετάσουμε νέα μοντέλα για τον καπιταλισμό, τα οποία αναδύονται σε ολόκληρο τον κόσμο –συγκεκριμένα, τον συνειδητό καπιταλισμό, τον ηθικό καπιταλισμό, και τον περιεκτικό καπιταλισμό.
Οι προσπάθειες αυτές, για τον επαναπροσδιορισμό του καπιταλισμού, αναγνωρίζουν ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να κοιτάξουν πέρα από το κέρδος και τις απώλειες, ώστε να διατηρήσουν τη δημόσια στήριξη για την οικονομία της αγοράς. Όλες αυτές οι προσεγγίσεις μοιράζονται την κοινή υπόθεση ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι προσεκτικές ως προς τον ρόλο τους στην κοινωνία και την εργασία, ώστε να εξασφαλίσουν ότι τα οφέλη της ανάπτυξης απολαμβάνονται ευρέως, και ότι δεν επιφέρουν απαράδεκτων διαστάσεων περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος.
Όπως έχουν τα πράγματα, παρά την πρόσφατη ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών, η παγκόσμια οικονομία αποτελεί μία πλατφόρμα κλιμάκωσης των άκρων. Οι 1,2 δισεκατομμύρια φτωχότεροι άνθρωποι του πλανήτη αντιπροσωπεύουν μόλις το 1% της παγκόσμιας κατανάλωσης, ενώ οι 1 δισ. πλουσιότεροι είναι υπεύθυνοι για το 72%. Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα, οι 85 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο έχουν συσσωρεύσει τον ίδιο πλούτο με τους φτωχότερους 3,5 δισ. ανθρώπους. Ένας στους οκτώ ανθρώπους πηγαίνει για ύπνο πεινασμένος κάθε βράδυ, ενώ 1,4 δισ. ενήλικες είναι υπέρβαροι.
Οποιοδήποτε σύστημα το οποίο παράγει τέτοιου είδους υπερβολές και αποκλείει τόσους πολλούς ανθρώπους, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της δημόσιας απόρριψης. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι εντείνονται οι αρνητικές παρενέργειες του καπιταλισμού, ενώ η εμπιστοσύνη στους δημόσιους θεσμούς έχει πέσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με το τελευταίο Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης Edelman, λιγότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού εμπιστεύεται την κυβέρνηση. Οι επιχειρήσεις τα πάνε κάπως (αλλά όχι σημαντικά) καλύτερα. Τα σκάνδαλα –από τις συνωμοσίες για τους βασικούς οικονομικούς συντελεστές μέχρι τις αποκαλύψεις για κρέας αλόγου στα τρόφιμα- υπονομεύουν την πίστη των ανθρώπων στις επιχειρήσεις ως μέσο για το γενικότερο καλό.
Απογοητευμένοι τόσο με το κράτος όσο και με την αγορά, οι άνθρωποι αναρωτιούνται όλο και συχνότερα εάν ο καπιταλισμός, υπό τη μορφή που τον ασκούμε, αξίζει το τεράστιο κόστος του. Η απογοήτευση αυτή είναι εμφανής σε κινήματα όπως η Ημέρα της Γης και το Occupy Wall Street. Σε πολλά μέρη του κόσμου –από τις χώρες της Αραβικής Άνοιξης μέχρι τη Βραζιλία, την Τουρκία, τη Βενεζουέλα και την Ουκρανία, ο αγανακτισμένος κόσμος διαδηλώνει στους δρόμους.
Η αντιμετώπιση των αποτυχιών του μοντέρνου καπιταλισμού θα απαιτήσει ισχυρή ηγεσία και εκτεταμένη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και των ΜΚΟ. Για να σηματοδοτήσουμε τη δημιουργία μίας διαδρομής προς τα εμπρός, πραγματοποιούμε σύγκληση των κυριότερων παγκόσμιων ηγετών στο Λονδίνο στις 27 Μαΐου για μία διάσκεψη σχετικά με τον περιεκτικό καπιταλισμό.
Top executives from institutions representing more than $30 trillion in investable assets – one-third of the world’s total – will be in attendance. Their aim will be to establish tangible steps that firms can take to begin changing the way business is done – and rebuilding public confidence in capitalism. Μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να αποδώσει καρπούς, όπως αποδεικνύουν οι ενέργειες της Unilever. Αφότου εγκατέλειψε τις τριμηνιαίες εκθέσεις κερδών και τις οδηγίες, η εταιρεία έχει εργαστεί σκληρά για να δώσει προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη σκέψη. Έχει υιοθετήσει σχέδια για την τόνωση της ανάπτυξης της εταιρείας, με ταυτόχρονη μείωση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος και αύξηση του θετικού της κοινωνικού αντίκτυπου.
Πολλά από τα brands της Unilever έχουν πλέον κοινωνικές αποστολές –για παράδειγμα, τα προϊόντα Dove προωθούνται στην αγορά συνοδευόμενα από μία εκστρατεία για την αυτοεκτίμηση των γυναικών, το σαπούνι Lifebuoy στοχεύει στην καταπολέμηση των μεταδοτικών ασθενειών μέσω παγκοσμίων προγραμμάτων για το πλύσιμο των χεριών. Δεν αποτελεί έκπληξη, ίσως, ότι τα δύο αυτά προϊόντα είναι μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων brands της εταιρείας.
Ωστόσο, υπάρχει ένα όριο στο τι μπορεί να πετύχει μία εταιρεία. Η μετασχηματιστική αλλαγή θα έρθει μόνο αν οι επιχειρήσεις συνεργαστούν με άλλους φορείς. Και πάλι, παραμένουμε αισιόδοξοι, διότι δημιουργείται momentum (δυναμική). Διαμορφώνονται συνασπισμοί για την αντιμετώπιση ζητημάτων που κυμαίνονται από την παράνομη αποψίλωση των δασών μέχρι την ασφάλεια των τροφίμων. Φορείς όπως το Παγκόσμιο Επιχειρηματικό Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Παγκόσμιο Forum Καταναλωτικών Αγαθών ενώνουν παράγοντες-κλειδιά της βιομηχανίας και ασκούν πίεση στις κυβερνήσεις να ενώσουν τις δυνάμεις τους στην αναζήτηση του βιώσιμου καπιταλισμού.
Καθώς αυξάνεται το κόστος της αδράνειας, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις πρέπει να συνεχίσουν να αντιδρούν. Κανείς μας δε μπορεί να ευδοκιμήσει σε έναν κόσμο όπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πηγαίνουν για ύπνο πεινασμένοι κάθε βράδυ και 2.3 δισ. δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υποδομές υγιεινής. Ούτε είναι εφικτό να ευδοκιμήσουν οι επιχειρήσεις από τη στιγμή που η δημόσια αισιοδοξία ως προς το μέλλον και την εμπιστοσύνη στα θεσμικά όργανα βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα, αλλά πιστεύουμε ότι οι αναγκαίες αλλαγές έχουν ξεκινήσει να δρομολογούνται. Ένα αυξανόμενο σώμα στοιχείων δείχνει ότι τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να προσφέρουν υπεύθυνη ανάπτυξη. Η Διάσκεψη για τον Περιεκτικό Καπιταλισμό (Conference on Inclusive Capitalism) αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αν και το έργο μας έχει μόλις αρχίσει, είμαστε πεπεισμένοι ότι μέσα σε μία μόλις γενιά θα έχουμε μπορέσει να επαναπροσδιορίσουμε τον καπιταλισμό και να οικοδομήσουμε μία βιώσιμη και δίκαιη παγκόσμια οικονομία.
Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο. Όπως είχε πει κάποτε και ο Μαχάτμα Γκάντι: «Το μέλλον εξαρτάται από το τι κάνεις σήμερα».
http://sofokleous10.gr/index.php/2012-07-24-09-27-56/269543
-2014-06-18-09-21-39