Αντώνης Καφάτος, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Πριν από τη δεκαετία του 1960, η κύρια πηγή λιπαρών στον ελληνικό πληθυσμό
ήταν το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί. Τα λιπαρά από κρέας, γαλακτοκομικά,
αυγά, ψάρια και θαλασσινά ήταν περιορισμένα λόγω των οικονομικών
δυσχερειών αλλά κυρίως λόγω των νηστειών της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τις
οποίες τηρούσε με ακρίβεια για 180 περίπου ημέρες το χρόνο πάνω από το 60%
του πληθυσμού.Από τις μελέτες του Ινστιτούτου Ροκφέλερ το 1948 και
αργότερα το 1960 από τον Ancel Keys στη μελέτη των επτά χωρών
διαπιστώθηκε ότι η μέση ημερήσια κατανάλωση ελαιολάδου από τους Κρήτες
ήταν 120g, ενώ το 29% της ενέργειας που έπαιρναν οι Κρήτες καθημερινά
προερχόταν από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.
Το 1960 η κατανάλωση κρέατος στην Κρήτη ήταν κατά μέσο μόνο όρο
35g/ημέρα σε σύγκριση με 274g/ημέρα στις ΗΠΑ. Ψάρια και θαλασσινά
καταναλώνονταν περί τα 40g/ημέρα κατά μέσο όρο, ενώ η χρήση
γαλακτοκομικών ήταν μικρή έως μέτρια. Μόλις 8% της ενέργειας προέρχονταν
από κορεσμένα λιπαρά οξέα σε σύγκριση με 18% στη βόρεια Ευρώπη και τις
ΗΠΑ. Η μέση ημερήσια κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην Κρήτη
υπερέβαινε το ένα κιλό ενώ στην Κέρκυρα ήταν πολύ χαμηλότερη.
Το διαιτολόγιο των Κρητών τη δεκαετία του 1960 σε σχέση με τη λήψη λιπαρών
οξέων επιβεβαιώθηκε από την ανάλυση του υποδόριου λίπους από τον
καθηγητή Christakis το 1962 όπου διαπιστώθηκε υψηλή περιεκτικότητα του
υποδορίου λίπους των Κρητών σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, χαμηλή
περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και μέτρια σε απαραίτητα λιπαρά οξέα.
|υστυχώς το άριστο αυτό διαιτολόγιο των Κρητών της δεκαετίας του 1960
αλλοιώθηκε στις επόμενες δεκαετίες με την παραγωγή και εισαγωγή πλήθους
επεξεργασμένων τροφίμων και μαργαρινών που διατίθενται στις υπεραγορές,
στα ταχυεστιατόρια και τα περίπτερα κάθε γειτονιάς στο αστικό περιβάλλον. Η
Ελλάδα είναι σήμερα η έβδομη χώρα στον κόσμο σε κατανάλωση κόκκινου
κρέατος. Οι Έλληνες καταναλώνουν 100 κιλά κόκκινου κρέατος κατά κεφαλή
ετησίως ενώ οι Αμερικανοί 88kg ετησίως.
Οι αλλαγές αυτές στο διαιτολόγιο και τον τρόπο ζωής των Κρητών
επιβεβαιώθηκε με περιοδικές αναλύσεις του υποδορίου λίπους σε λιπαρά οξέα
καθώς και με την επιδημική έξαρση της παχυσαρκίας τα τελευταία 40-50 χρόνια
σε παιδιά και ενήλικες. Το ποσοστό λίπους από κορεσμένα λιπαρά οξέα φτάνει
σήμερα στα επίπεδα των ΗΠΑ και της βόρειας Ευρώπης (15-18%). Η
περιεκτικότητα πολλών τροφίμων σε λιπαρά αποδεικνύεται με αναλύσεις από
το Πανεπιστήμιο Κρήτης και άλλα ερευνητικά κέντρα ότι είναι εξαιρετικά
δυσμενής και προάγει τα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα
και τους περισσότερους καρκίνους.
Παραδείγματα τέτοιων προϊόντων είναι τα παγωτά που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή
στα παιδιά και τους ενήλικες. Τα περισσότερα παγωτά δεν είναι γαλακτοκομικά
προϊόντα γιατί το πρώτο συστατικό τους είναι το λάδι της ινδικής καρύδας
(κορεσμένο κατά 80%), το δεύτερο συστατικό είναι η ζάχαρη και το τρίτο είναι η
αποβουτυρωμένη σκόνη γάλακτος, ενώ ακολουθούν δεκάδες πρόσθετων
ουσιών. Γι’ αυτό ορισμένες εταιρείες τα ονομάζουν παγωμένο γλύκισμα. Άλλο
παράδειγμα είναι τα πατατάκια τσιπς που εκτός από το πολύ αλάτι περιέχουν
μεγάλη ποσότητα κακής ποιότητας λιπαρών ενώ στην έκθεσή τους σε υψηλές
θερμοκρασίες παράγεται η τοξική ουσία ακρυλαμίδη που είναι εξαιρετικά
αθηρογόνος και καρκινογόνος. Οι μαργαρίνες που κυκλοφόρησαν από τα μέσα
του περασμένου αιώνα στη χώρα μας ήταν υψηλής περιεκτικότητας σε τρανς
λιπαρά οξέα που έφθαναν το 15%. Τα τελευταία 10-15 χρόνια η βιομηχανία
ελάττωσε τα trans κάτω από 1% αλλά αύξησε την περιεκτικότητα σε κορεσμένα
λιπαρά οξέα κατά περίπου 18% για να είναι σε στερεή μορφή στη συνήθη
θερμοκρασία.
Κατάλληλη εκπαίδευση του έλληνα καταναλωτή από την παιδική ηλικία είναι
άμεσης προτεραιότητας ώστε να είναι σε θέση να κάνει σωστές επιλογές στην
καθημερινή διατροφή του. Να αποφεύγει τρόφιμα υψηλής ενεργειακής
πυκνότητας που οφείλεται κυρίως σε κακής ποιότητας λιπαρά και μαργαρίνες
με συνέπεια την παχυσαρκία και την αύξηση των παραγόντων κινδύνου για όλα
τα χρόνια νοσ_ήματα
Περισσότερα
http://www.efet.gr/images/efet_res/docs/nutrition/Hmerida/6_Kafatos_Fatty_Acid_Intakes.pdf