Ο ύστερος νέο-οθωμανισμός και η ελληνική αποτρεπτική στρατηγική

Διοργάνωση Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών: H ελληνική απάντηση στη νεο-οθωμανική πρόκληση, 17.9.2011

 

Παναγιώτης Ήφαιστος,

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς www.ifestosedu.gr

 

Ορίζοντας το «τι είναι αποτρεπτική στρατηγική», υποδηλώνεται το τι έπρεπε να είναι η ελληνική αποτρεπτική στρατηγική. Ασφαλώς, σε ακαδημαϊκό επίπεδο αναλύονται όχι όλες οι πτυχές μιας αποτρεπτικής στρατηγικής αλλά ζητήματα όπως ο σκοπός, οι υψηλές αρχές που διέπουν κάθε εθνική στρατηγική, οι προσανατολισμοί των μεθοδεύσεων διασφάλισης στρατηγικής αξιοπιστίας και κάποια ειδικά ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν, χωρίς να περιπέσουμε σε προτάσεις πολιτικής, να αποτελέσουν αντικείμενο εξειδίκευσης.

Ανεξαρτήτως φιλοσοφικών παραδοχών του καθενός, ο έσχατος και υπέρτατος σκοπός της εθνικής στρατηγικής κάθε βιώσιμου κράτους είναι η διασφάλιση της ακεραιότητας της εθνικής επικράτειας και τα συναρτημένα με αυτή εθνικά συμφέροντα.

Δέσμες εθνικών σκοπών και ιεράρχησή τους

(στηρίζεται στην αγγλοσαξονική πρακτική ανάλυσης και εκτίμησης που λίγο πολύ ισχύει για όλα τα κράτη ανάλογα με τις περιστάσεις και τις γεωπολιτικές συγκυρίες οπότε και τα «κουτάκια» συμπληρώνονται ανάλογα και αντίστοιχα)

Ιεραρχία εθνικών συμφερόντων

 

Έσχατη Λογική: επιβίωση-

Διασφάλιση κυριαρχίας

Ζωτικά συμφέροντα

Μείζονα

συμφέροντα

Δευτερογενή συμφέροντα

 

Άμυνα, Ασφάλεια,

ακεραιότητα της

εθνικής επικράτειας.

Συνολικά αντιμετώπιση

εξωτερικών απειλών κατά της

επικράτειας.

Στρατιωτική και

διπλωματική ισχύς

ανάλογη των

εξωτερικών απειλών.

Αποτρεπτική φήμη.

Ανάλογα με την κατανομή ισχύος

και τις απειλές: επαρκής

εσωτερική και εξωτερική

εξισορρόπηση (συντελεστές

ισχύος και συμμαχίες)

 

 

 

Κατανομή ισχύος και συμφερόντων,

Ισορροπία ισχύος με αντιπάλους και

Θέση-ρόλος εξυπηρετικά των

Εθνικών συμφερόντων

 

Αντιμετώπιση δραστηριοτήτων ή

ενεργειών που διαβρώνουν και

αποδυναμώνουν την εθνική ισχύ

την κοινωνική συνοχή και το

Πολιτειακό σύστημα.

 

Ισχυρή οικονομία και ιδιαίτερα

των βιομηχανιών που σχετίζονται με

την εθνική άμυνα-ασφάλεια.

 

Συμμετοχή και ενεργός δρων στους

διεθνείς θεσμούς, σε συμμαχίες, στο

διμερές επίπεδο και στο

διεθνές και περιφερειακό επίπεδο.

 

Ισχυρό απόθεμα διαπραγματευτικών

ερεισμάτων και συνεχής

καλλιέργειά τους.

 

Πολίτες ή ομοεθνείς εκτός συνόρων.

 

 

Διαφύλαξη

συλλογικών

πνευματικών

αγαθών ιδ.

πολιτισμού,

ελευθερίας,

αξιοπρέπειας,

τιμής.

 

 

Δραστηριότητες

ιδιωτών,

εξωτερικές,

οικονομικές, δραστηριότητες εταιρειών.

 

Ιεραρχικά και πυραμιδικά τα εθνικά συμφέρονται συνίστανται στα εξής: Η αντιμετώπιση άμεσων και δυνητικών απειλών κατά του κυριαρχικού χώρου μιας χώρας, η στρατιωτική και διπλωματική ισχύς που το επιτυγχάνει και η αποτρεπτική φήμη που μεταδίδει σωστά αποτρεπτικά μηνύματα αποφασιστικότητας και μεγάλου κόστους κατά όσων απειλούν την επικράτεια μιας χώρας.

Ακολουθούν συναρτημένα με αυτά τα συμφέροντα ζητήματα κατανομής ισχύος στον χώρο και στον χρόνο, διασφάλιση υψηλού ρόλου και θέσης στις διεθνείς ιεραρχίες ισχύος και η κοινωνική συνοχή που τα υποβαστάζει, συμπεριλαμβανομένου του αναγκαίου πνευματικού υπόβαθρου φιλοπατρίας και μιας ισχυρής που συμπεριλαμβάνει και την στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό επίτευξη στρατιωτικής αυτονομίας με ανάπτυξη της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας.

Συγκροτώντας τους σκοπούς και τα μέσα της εθνικής στρατηγικής κανείς ολοκληρώνει σε αυτό το σκεπτικό ζητήματα όπως η ασφάλεια των πολιτών και των ομοεθνών όπου και να βρίσκονται, η οικοδόμηση κάθε είδους ερεισμάτων στην διπλωματική σκακιέρα και η αξιοποίηση της διασποράς όπου και να βρίσκεται πάνω στον πλανήτη.

Στην πυραμίδα αυτή που αρχίζει από την έσχατη λογική της κρατικής ακεραιότητας και φτάνει στον τελευταίο πολίτη εντός και εκτός επικράτειας, σημαντικά εθνικά συμφέροντα και ταυτόχρονα μέσα εθνικής στρατηγικής θεωρούνται παγίως και τα εξής: Η διαφύλαξη και ανάπτυξη των συλλογικών πνευματικών αγαθών, η αξιοποίηση και η περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτιστικών κεκτημένων μιας κοινωνίας, το υψηλό φρόνημα και το αίσθημα τιμής και αξιοπρέπειας των πολιτών και η απρόσκοπτη ενασχόληση των ιδιωτών και του κράτους με οικονομικές και άλλες δραστηριότητα εντός και εκτός της επικράτειας.

Γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι σκοποί και μέσα όπως συμπλέκονται αναπτύσσουν άπειρους συνδυασμούς και όριο είναι ο ουρανός για διαρκή βέλτιστη και μέγιστη εκπλήρωσή τους.

Θα πρόσθετα ότι ξένα κράτη και άλλοι δρώντες διαρκώς αναλύουν και εκτιμούν τους σκοπούς που θέτει ένα κράτος, τα μέσα που διαθέτει και τον τρόπο που τα χρησιμοποιεί και τις θέσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές που προσμετρούνται θετικά ή αρνητικά στον δείκτη αξιοπιστίας της εθνικής στρατηγικής.

Στο σημείο αυτό, ακριβώς, υπογραμμίζω ότι το τι συνιστά έσχατη λογική για τα μέλη μιας κοινωνίας και το πώς ιεραρχούν συμφέροντα όπως τα πιο πάνω, δεν ενέχει την ίδια σημασία για όλους. Αν σταθούμε στο υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας που ενσαρκώνει η εθνική ανεξαρτησία, στις αναρίθμητες βαθμίδες που θέτουν τα δύο άκρα του διλήμματος του Ρήγα Βελεστινλή όταν είπε «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή», υπάρχει ένα ενδιάμεσο ευρύ φάσμα επιλογών στο πως κανείς αντιλαμβάνεται την ελευθερία, την αυτοθυσία, την αξιοπρέπεια, την πίστη-νομιμοφροσύνη, την αλληλεγγύη στους ομοεθνείς και τα λοιπά.

Όταν στις συμβατικές συζητήσεις εκτοξεύονται προπαγανδιστικά συνθήματα περί «ακραίων στοιχείων» και «μετριοπαθών στοιχείων» η σωστή κλίμακα των πολιτικών συζητήσεων που αφορούν την εθνική στρατηγική είναι η εξής:

Στον ένα πόλο του εκκρεμούς βρίσκεται η εθνική ανεξαρτησία, ο σώφρων, ορθοφρονών και άξιος ηθικής επιβράβευσης πολιτικός και πνευματικός ορθολογισμός που στηρίζει αταλάντευτα, άτεγκτα κα ασυμβίβαστα την εθνική ανεξαρτησία μιας χώρας, δηλαδή την συλλογική της ελευθερία.

Στον άλλο πόλο του εκκρεμούς, ή μάλλον στον αντίποδα, βρίσκονται τα ακραία στοιχεία των διεθνιστών και κοσμοπολιτών ποικιλόμορφων αποχρώσεων τα οποία εξ ορισμού και προγραμματικά τάσσονται ή θέσεις τους λογικά απολήγουν κατά της εθνικής ανεξαρτησίας. Πέραν της εθνικής ανεξαρτησίας και των υψηλών αρχών του διεθνούς δικαίου που την υποβαστάζουν, εν τούτοις, δεν υπάρχουν άλλες ορθοφρονούσες επιλογές ή ενδιάμεσες αμφιταλαντευόμενες αποχρώσεις θέσεων και απόψεων. Εκτός της λογικής της εθνικής ανεξαρτησίας υπάρχει νοηματικό και πολιτικό κενό. Αν δεν πούμε τα πράγματα με το όνομά τους τώρα πότε θα τα πούμε. Υπογραμμίζουμε λοιπόν ότι η κακή μας μοίρα οφείλεται στο γεγονός ότι η κυρίαρχη άποψη στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες ταλαντευόταν κινούμενη προς αυτό τον ακραίο πόλο.

Χωρίς απόλυτη προσκόλληση στην εθνική ανεξαρτησία της συντριπτικής πλειονότητας των πολιτών δεν μπορεί να υπάρξει εθνική στρατηγική.

Στον πόλο της εθνικής ανεξαρτησίας και της πολιτικής ελευθερίας κάθε φιλειρηνικής χώρας βρίσκονται μεγάλες παραδειγματικές μορφές όπως ο Ρήγας Βελεστινλής ή ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Ελευθερία, πατρίδα, δημοκρατία, λένε, ιεραρχούνται ως υπέρτατα αγαθά και θέσφατα. Όλα τα υπόλοιπα έπονται ως προϋπόθεση πολιτισμένου πολιτικού βίου.

Στις κατώτερες βαθμίδες στον αντίποδα βρίσκονται εκμηδενισμένες ανθρωπολογικές απολήξεις του σύγχρονου μηδενιστικού μεταμοντερνισμού που θρέφει τον φιλοτομαρισμό, την εγωπάθεια, την φιλαυτία, τον ατομικισμό, την ιδιωτεία, τον ηδονισμό, την κατάλυση των ουσιών και νοημάτων και την εξάλειψη των ποιοτικών ιεραρχιών. Η έννοια πατρίδα σε ένα τέτοιο ανθρωπολογικό συνονθύλευμα προκαλεί αλλεργία. Πως θα μπορούσαν τέτοια εκμηδενισμένα και αποδομημένα όντα να είναι χρηστοί πολίτες προσηλωμένοι και νομιμόφρονες στην πατρίδα και στο εθνικό συμφέρον και τα πρέποντα στηρίγματα της πολιτικής ελευθερίας μιας χώρας!

Θέλω να τονίσω ότι δεν γενικεύω. Ιδεοτυπικά μιλώ για τις λογικές απολήξεις προς τον ένα ή άλλο πόλο του διαχρονικού πολιτικοπνευματικού εκκρεμούς. Ενδιαμέσως υπάρχουν αναρίθμητες αποχρώσεις, τάσεις και ρεύματα τα οποία, όμως, όπως ήδη υπαινίχθηκα, αμφιταλαντεύονται στον ένα πόλο της εθνικής ανεξαρτησίας ή στον αντίποδά τους. Η λογική απόληξη είναι που ενδιαφέρει την συζήτησή μας και όχι οι τρικυμισμένοι εγκέφαλοι, οι αναρριχητικοί καιροσκοπισμοί και οι λόγω δειλίας αντιφατικές θέσεις.

Η διαφορά μεταξύ γενίκευσης και ιδεοτυπικής περιγραφής είναι, λοιπόν, ότι στην τελευταία περίπτωση περιγράφεις τις λογικές απολήξεις σύμφωνα με τις εγγενείς ιδιότητες μιας πολιτικοπνευματικής στάσης και της φοράς με την οποία κινείται.

Η εθνική στρατηγική, είναι ένα διαρκές άθλημα όπου συναρτώντας μέσα και σκοπούς επιδιώκεται η εκπλήρωση των σκοπών που εμπεριέχει η υψηλή κοσμοθεωρητική αρχή της Εθνικής Ανεξαρτησίας. Επιτυγχάνει με βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων μέσων. Συναρτώντας τα μέσα και τους σκοπούς με στόχο την εκπλήρωση των σκοπών το κυνήγι της εθνικής αξιοπιστίας είναι το κύριο ζήτημα που συναρτάται ευθέως με την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα μιας εθνικής αποτρεπτικής στρατηγικής. Στην εξίσωση των εισροών που ορίζουν και κατευθύνουν μια εθνική στρατηγική ο κυριότερος παράγων είναι ο άνθρωπος. Δηλαδή το ανθρωπολογικό υπόβαθρο των πολιτών ενός εθνοκράτους.

Στο σημείο αυτό, χρήζει να τονίσουμε ότι για να υπάρχει και να επιβιώνει ένα εθνοκράτος υπάρχουν κάποιες έσχατες και αξιωματικές παραδοχές:

  • Κάθε κράτος θεωρεί απαραβίαστη την εθνική του κυριαρχία
  • Δεν εκχωρείται κυριαρχία παρά μόνο μετά από ένα αποτυχημένο επιθετικό πόλεμο
  • Κάθε πολίτης κάθε κράτους υποχρεωμένος (ηθικά και νομικά) να επιδείξει αυτοθυσία αν κινδυνεύσει η κρατική κυριαρχία.
  • Υποχρέωση η στήριξη εθνικών συμφερόντων (δίλημμα μόνο αν τίθεται θέμα επεκτατικού, επιθετικού, σοβινιστικού πολέμου).

Ο βασικός ορισμός της στρατηγικής της αποτροπής είναι ο εξής: Δημιουργία παραστάσεων αξιόπιστου κόστους ούτως ώστε ο επιτιθέμενος θα πεισθεί πως το πιθανό όφελος τυχόν επίθεσής του θα είναι μικρότερο του πιθανού κόστους.

Η εθνική στρατηγική έχεις ως πρώτιστο και μέγιστο στόχο την διαρκή αναζήτηση τρόπων απόκτησης και αξιοποίησης των αναγκαίων συντελεστών ισχύος και την διαρκή προσπάθεια βελτιστοποίησή τους με την επίτευξη άριστου συνδυασμού τους.

Ενδεικτικά και μόνο ενδεικτικά, αναφέρω ως κορυφαίο ζήτημα την επιτελική πολιτικοστρατιωτική οργάνωση που εκπληρώνει την διαχείριση σκοπών και μέσων και που εκτιμά τις απειλές, τους κινδύνους που δημιουργούν αυτές οι απειλές.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις όπως είναι φυσικό κατέχουν επιτελική θέση στην εκπλήρωση των σκοπών στο διεθνές πεδίο 1ον με την χρήση των πολεμικών μέσων για αποτροπή πολέμου, 2ον με την νικηφόρα χρήση των μέσων αν λάβει χώρα πολεμική σύγκρουση και 3ον με στρατηγικές επιλογές που συγκροτούνται με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε σε αμφότερες τις περιπτώσεις να εξυπηρετείται η προοπτική για σταθερότητα και ειρήνη χωρίς ζημιές.

Κανένα κράτος  δεν θα εκτελέσει επίθεση αν το πιθανό κόστος θα είναι μεγαλύτερο του πιθανού οφέλους.

Συγκροτώντας μια αποτρεπτική στάση οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται αποσκοπεί να καλλιεργήσει τον ορθολογισμό του αντιπάλου προς την κατεύθυνση αποδοχής του status quo. Δυστυχώς, η πολιτική ανευθυνότητα στο πεδίο του πολιτικού λόγου συχνά ακύρωνε προγραμματικά κάθε ίχνος ελληνικής αποτρεπτικής αξιοπιστίας.

Μια πιθανή ψύχραιμη, αποφασιστική θέση του αμυνόμενου θα μπορούσε να είναι η εξής: Διατηρούμε κανονικές σχέσεις (ακόμη και φίλοι και σύμμαχοι μπορούμε να είμαστε) εάν δεν μας απειλείς και δεν μας επιτίθεσαι». Και συνεχίζει, «όμως, θα σου τσακίσω το κεφάλι ή θα σου κόψω τα πόδια αν παραβιάσεις τη κυριαρχία μου. Συναφώς, για την Μάρκαρετ Θάτσερ, όταν ήταν πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, ο Γκορπατσώφ είπε χαρακτηριστικά και με δέος: «Χαμογελάει πολύ αλλά δείχνει σιδερένια δόντια». Εξ ου και επονομάστηκε «Σιδερένια Κυρία». Στα εισαγωγικά κείμενα, πάντως, και ανεξαρτήτως εκατέρωθεν απόψεων για την πολιτική της παρουσία, θεωρείται πρότυπο αποτρεπτικής αξιοπιστίας.

Τέτοιες σοβαρές ηγετικές στάσεις βρίσκονται στον αντίποδα φαιδρών κυριολεκτικά συμπεριφορών όπως οι χοροί, τα τραγούδια και οι κουμπαριές, την ίδια στιγμή που αναζητείται και μια μυστηριώδης παγκόσμια κυβέρνηση για να λύση τα προβλήματα της Ελλάδας.

Επί δέκα χρόνια, υπενθυμίζω, παραμιλούσαμε χοροπηδώντας και κουμπαριάζοντας υποθέτοντας ότι ο Ερτογάν που λειτουργούσε αφετηριακά στην πολιτικοστοχαστική σκιά του δασκάλου του Νταβούτογλου, θα ήταν μια εν δυνάμει περιστερά που θα φέρει αιώνια ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή μας. Χρειάστηκε η κυκλοφορία των βιβλίων του Νταβούτογλου «Στρατηγικό βάθος» και «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες» για να υπάρξει μια μικρή έστω αφύπνιση ορθολογισμού.

Επί ζητημάτων εθνικής στρατηγικής, κανείς δεν σε παίρνει στα σοβαρά και ο αντίπαλός σου σε υποτιμά επικίνδυνα όταν υιοθετείς ασυνάρτητες και επιπόλαιες στάσεις και συμπεριφορές όπως εμείς κάναμε τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Το ήμαστε σε σημείο καμπής με κίνδυνο απώλειας του ελέγχου του Αιγαίου και ολικής απώλειας της Κύπρου δεν είναι τυχαίο.

Ενδεικτικά και πάλιν αναφέρω ως κριτήρια και παράγοντες αξιοπιστίας της εθνικής στρατηγικής τα εξής

  • ποιοτική και ποσοτική επάρκεια πολεμικών μέσων
  • αξιόμαχη στρατιωτική ηγεσία
  • επεξεργασμένα επιτελικά σχέδια
  • υποστηρικτική οικονομική υποδομή
  • υποστηρικτικό εθνικό φρόνημα
  • ικανή και αξιόπιστη πολιτική ηγεσία
  • σταθερότητα στόχων και προσεγγίσεων ανεξάρτητα πολιτικών διακυμάνσεων
  • πλήρης συνεργασία πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας
  • υποστηρικτικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις
  • ετοιμότητα / αποφασιστικότητα προάσπισης εθνικού συμφέροντος
  • αποτελεσματικές συμμαχίες
  • ποιότητα διπλωματίας
  • αποτρεπτική φήμη και αξιοπιστία της χώρας
  • Ικανότητα βέλτιστου συνδυασμού αυτών των και άλλων συντελεστών ισχύος

Η αξιοπιστία της εθνικής στρατηγικής ενός κράτους βελτιώνεται εάν ισχύουν τα εξής:

  • Δίνονται διαρκώς παραστάσεις ικανότητας να αμυνθούμε κατά απειλών
  • Καλλιεργούνται ακατάπαυστα τα ερείσματα μιας χώρας στην περιφέρειά της.
  • Υπάρχει επαρκής ικανότητα επηρεασμού της κατανομής ισχύος και συμφερόντων μιας χώρας στην περιφέρειά της.
  • Εγρήγορση για συμμαχίες και επανεξέτασή τους σύμφωνα με τις εναλλαγές και ανακατανομές ισχύος και συμφερόντων.
  • Υπάρχει επαρκής ικανότητα να δημιουργηθεί διπλωματικό κόστος
  • Υπάρχουν δεξιότητες δημιουργίας αποτρεπτικού ψυχολογικού κόστους
  • Υπάρχουν ικανές μυστικές υπηρεσίες που επιτρέπουν επαρκή γνώση των αντιπάλων και κυρίως της πολιτικοστρατιωτικής του τρωτότητας.
  • Χάραξη κόκκινης γραμμής πέραν της οποίας υπάρχει αταλάντευτη άρνηση νομιμοποίησης αναθεωρητικών αξιώσεων και τετελεσμένων.
  • Διαρκείς «πελατειακές σχέσεις» με τις μεγάλες δυνάμεις επί ζητημάτων κατανομής ισχύος και συμφερόντων.

Με δεδομένους τους συντελεστές ισχύος μιας χώρας και με δεδομένη την ανάγκη για διαρκή αναζήτηση χρυσής τομής που εξοικονομεί πόρους, όριο είναι ο ουρανός για μεμονωμένο ή συνδυαστικό βέλτιστη χρήση των μέσων.

Συστηματική αποτυχία του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις εξωτερικές απειλές που βλάπτουν το συμφέρον επιβίωσης αποδυναμώνει την αποτρεπτική αξιοπιστία με αυτονόητες συνέπειες.

Οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ενός κράτους, ακόμη και ο μορφασμός του προσώπου ή ο τόνος της φωνής όταν μιλούν για τα θέματα άμυνας και ασφάλειας επιδρούν προσθετικά ή αφαιρετικά στον χάρτη της αποτρεπτικής αξιοπιστίας μιας χώρας και ενός λαού.

Εθνική Στρατηγική, λοιπόν, είναι η αδιάλειπτη προσπάθεια αποτύπωσης αποτρεπτικών παραστάσεων που θα πείσουν τον αντίπαλο πως τον συμφέρει (επειδή είναι μεγάλο το κόστος) να μη εκτελέσει τις απειλές του ή να μειώσει τις διεκδικήσεις σε σημείο που υπάρχει, ενδεχομένως, συμβιβασμός.

Τώρα, η νεοθωμανική απειλή κατά της Ελλάδας είναι τουρκική. Με την έννοια ότι το τουρκικό κράτος πάντοτε υπέκρυπτε κάτω από το κέλυφός του τις αναθεωρητικές αξιώσεις που τώρα ενσαρκώνουν σε μέγιστο δυνατό βαθμό οι Ερτογάν και Νταβούτογλου.

Δική μου εκτίμηση είναι πως ο νέο-Οθωμανισμός είναι η ύστερη αιχμή του δόρατος ενός επιθετικού τουρκικού κράτους του οποίου ευκαιρίας δοθείσης ο αναθεωρητισμός αυξάνεται διαρκώς και ταχύρρυθμα ενόσω αυξάνει ο πληθυσμός, η οικονομία και η διπλωματική αξία της Τουρκίας.

Αυτός είναι ο ορθολογιστικός τρόπος που πρέπει να κατανοήσουμε την τουρκική απειλή, ως δηλαδή συνάρτηση των αιτιών πολέμου, και κυρίως της άνισης ανάπτυξης και μεγένθυνσης. Έτσι επίσης θα πρέπει να δούμε την πολιτικοστοχαστική πρόκληση Νταβούτογλου στα βιβλία του Στρατηγικό βάθος και το ακόμη πιο σημαντικό το Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες.

Διόλου αβασάνιστα, θεωρώ τους Νταβούτογλου και Ερτογάν ως αριστοτέχνες της πολιτικής και της στρατηγικής. Αυτή η παρατήρηση δεν προκρίνει την έκβαση του δυσκολότατου και δεδηλωμένων μεγάλων σκοπών εγχειρήματος για να ανέβει, όπως διακηρύττουν, η Τουρκία στα πιο υψηλά σκαλιά της ιεραρχίας των ηγεμονικών χωρών. Είναι μια θεώρηση που προειδοποιεί, όμως, να μην υποτιμούμε τους δύο αυτούς διπλωματικούς αντιπάλους μας.

Η υποτίμηση και υπερτίμηση του αντιπάλου σε μια αποτρεπτική στρατηγική έχουν λεπτά σύνορα, ιδιαίτερα όταν οι ισχυρισμοί περί υπερτίμησης στηρίζονται σε ευσεβοποθιστικές ή φαιδρές θεωρήσεις.

Βασικά, διαπράττουν θανάσιμο σφάλμα όσοι υποτιμούν τους Ερτογάν / Νταβούτογλου, καθότι, η τυχόν επιτυχία τους στην ευρύτερη περιφέρειά μας συναρτάται και εξαρτάται από το κατά πόσο η Ελλάδα θα αντιληφθεί τον κίνδυνο κατά της ειρήνης και σταθερότητας και θα τους αποτρέψει. Οι μεγάλες δυνάμεις βλέπουν αφ’ υψηλού την έκβαση της περιφερειακής ανακατανομής ισχύος και ρόλων και προσεγγίζουν συνεργατικά όποιον επικρατήσει, θεωρώντας ταυτόχρονα αναλώσιμο όποιον συρρικνωθεί και ηττηθεί. Οι στρατηγικές των ηγεμονικών, εξάλλου, παρακολουθούν τις ανακατανομές ισχύος και προσαρμόζονται ανάλογα και αντίστοιχα σύμφωνα με τα ρευστά συμφέροντά τους και τις ακόμη πιο ρευστές ανελέητες αντιπαλότητες μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Για δε την συντρέχουσα κρίση στην Λεβαντίνη μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ καλύτερα να μην προκρίνουμε και να περιμένουμε την έκβασή της. Σίγουρα, το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο. Αφορά το ερώτημα αν η Τουρκία θα κυριαρχήσει ως το περιφερειακό ηγεμονικό κράτος ή κατά πόσο θα καταρρεύσει κάτω από το βάρος των δυσκολιών, των αντιθέσεων και της ριψοκίνδυνης στρατηγικής υπερεξάπλωσης την οποία ήδη επιχειρεί.

Οι Ερτογάν / Νταβούτογλου σχοινοβατούν και μια αποτρεπτική Ελλάδα εξ αντικειμένου θα μπορούσε να τους καταρρίψει ή τουλάχιστον να τους αναχαιτίσει και αποτρέψει.

Αναμφίβολα, τουλάχιστον πολιτικοστοχαστικά δεν πρέπει να υποτιμούνται οι Νταβούτογλου και Ερτογάν. Είναι ένα πολύ δυναμικό δίδυμο. Η αναθεωρητική Νταβουτόγλεια θεώρηση του διεθνούς συστήματος, εξάλλου, κατατείνει προς μια ολιστική θεώρηση των πραγμάτων με το να οικειοποιείται την ιστορία και να σφετερίζεται την  ιστορία. Αυτό βέβαια, ήταν παγίως η στάση των ηγεμονικών κρατών και των αναλυτών τους οι οποίοι εξέταζαν γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά ζητήματα.

Μέχρι στιγμής, σίγουρα, οι τούρκοι δείχνουν ότι θέλουν να σφετεριστούν τα πάντα και να συνενώσουν σε ένα μόνο παράδειγμα την ιστορία, την γεωγραφία, τα θρησκευτικά ζητήματα, τον πολιτισμό, την τεχνολογία, τα οικονομικά δεδομένα και την στρατιωτική ισχύ.

Παντρεύουν αυτά και άλλα κριτήρια και παράγοντες με τρόπο και στρατηγική νοοτροπία που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει τις δυτικές ηγεμονικές δυνάμεις. Εκπλήττει επίσης ο στρατηγικός σχεδιασμός και πολιτική βούληση. Η υπερεξάπλωση, πάντως, ενέχει πάντοτε τον κίνδυνο πτώσης και αυτό όπως ήδη υπαινίχθηκα συνεκτιμάται δεόντως από κάθε αντίπαλη της Τουρκίας αποτρεπτική στρατηγική.

Κατά κάποιο τρόπο, η πρόκληση του νέο-Οθωμανισμού έγκειται στο γεγονός ότι μια σειρά γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά ζητήματα που η Τουρκία αξιοποιεί την τελευταία δεκαετία, θα μπορούσε να το είχε αξιοποιήσει η Ελλάδα αντίστροφα και να είχε έτσι προκαταλάβει την Άγκυρα.

Περιγράφοντας τους σκοπούς, τις μεθοδεύσεις ενίσχυσης της αξιοπιστίας και τις προσεγγίσεις εκπλήρωσης των σκοπών της ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής αφενός υποδηλώνονται τα ελλείμματά της και αφετέρου αντιπαρατίθεται με την τουρκική εθνική στρατηγική. Οι στρατηγικές των δύο κρατών, υποστηρίζεται, είναι συγκοινωνούντα δοχεία:

Όταν απουσιάζει η Ελλάδα διεισδύει η Τουρκία η οποία όποτε διανοίγεται ένα παράθυρο ευκαιρίας ετοιμοπόλεμα ασκεί στρατηγική εποπτεία προωθώντας τους σκοπούς της και αυξάνοντας τα στρατηγικά της ερείσματα. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται η προώθηση, θετικά και αρνητικά, των στρατηγικών ερεισμάτων των δύο κρατών στα Βαλκάνια, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι τούρκοι ηγέτες βλέπουν τον άξονα Βαλκάνια, Αιγαίο, Κύπρος ως γεωπολιτικά κομβικό  και προωθούν τον στρατηγικό έλεγχο σε όλο το φάσμα ενώ η Ελλάδα καταμαρτυρούμενα τον εγκαταλείπει αμαχητί αν όχι απνευστί.

Υπογραμμίζεται, επίσης, η νέα διάσταση λόγω ανάδειξης της σημασίας των υποθαλάσσιων πλουτοπαραγωγικών πόρων. Όσον αφορά τον νέο-Οθωμανισμό, θεωρείται ως η αιχμή του δόρατος ενός εγγενώς αναθεωρητικού νεοτουρκικού κράτους το οποίο υπό την εξουσία των ισλαμιστών νέο-οθωμανών καθίσταται πιο ηγεμονικό και πιο αναθεωρητικό

Οι τούρκοι σκέπτονται, σχεδιάζουν και αποφασίζουν με όρους πληθυσμών, πολιτισμού, θρησκείας, πλουτοπαραγωγικών πόρων, προσβάσεων στις αγορές, οικονομικής ανάπτυξης, κατανομής ισχύος και εναλλαγών στρατηγικής των μεγάλων δυνάμεων. Οι έλληνες τις δύο τελευταίες δεκαετίες κινούνται μέσα σε κενό στρατηγικής σκέψης εδρασμένο πάνω σε ένα εξίσου διπλωματικά επικίνδυνο άκρατο ανορθολογικό διεθνισμό και κοσμοπολιτισμό.

Ήδη, συγκριτικά με το τι ίσχυε πριν δέκα χρόνια, η κατάσταση στην ζώνη που αρχίζει από τα Βαλκάνια και φτάνει στην Μέση Ανατολή είναι πολύ διαφορετική.

Η Στρατηγική εποπτεία, επιπλέον, μπορεί να μην συνεπάγεται κατοχή αλλά επηρεασμό των πολιτικών και στρατηγικών αποφάσεων ή και την «απαγόρευση» ελέγχου (πχ ρητό ή υπαινικτικό casus belli). Θρέφεται από την αύξηση της άσκησης επιρροής στα πνευματικά, πολιτισμικά και πολιτικά δρώμενα της ευρύτερης περιοχής. Η Τουρκία σε αντίθεση με εμάς δεν υποτιμά την πνευματική ευρωστία, την πολιτισμική ισχύ και την πολιτική οργάνωση που τα αξιοποιεί. Βασικά της λείπουν και τα οικειοποιείται αυθαίρετα ενώ εμείς υπνώττουμε και αερολογούμε ασκόπως.

Μετά την κυκλοφορία του «Στρατηγικού βάθους» του Αχμέτ Νταβούτογλου, το οποίο κατά τον ίδιο αποτελεί το εγχειρίδιο της στρατηγικής του, κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να υπνώττει όσον αφορά τον τουρκικό ηγεμονικό αναθεωρητισμό. Υπενθυμίζω ότι ο Νταβούτογλου δηλώνει στο βιβλίο του: «Όποιος σταθεί εμπόδιο στους σκοπούς μας θα δεχθεί σκληρό κτύπημα». Θα το περιμένουμε κοιμισμένοι στα κρεβάτια μας.

Παραμένει το γεγονός ότι, πλέον, ολοφάνερα και κραυγαλέα όλα παίζονται πάνω στο γεωπολιτικό φάσμα που αρχίζει από την Θράκη περνάει από το Αιγαίο και φτάνει στην Κύπρο. Στα γεωπολιτικά ζητήματα προστίθενται τώρα οι γιγαντιαίοι πλουτοπαραγωγικοί πόροι. Κάποιοι θα εκμηδενιστούν και άλλοι θα αναδειχθούν αν εκτιμηθούν σωστά πανάρχαια δεδομένα: Όποιος κατέχει τον σημερινό ελλαδικό χώρο και το Αιγαίο είναι ιστορικά προορισμένος να αναχαιτίζει τον επεκτατισμό των Μικρασιατικών και ευρύτερα Ασιατικών δυνάμεων. Το Αιγαίο είναι το κλειδί. Χωρίς Αιγαίο Ελλάδα δεν υπάρχει κα χωρίς Κύπρο θα είναι λαβωμένη για πάντα. Χωρίς Κύπρο, Αιγαίο και Θράκη, η Ελλάδα είναι ανύπαρκτη.

http://www.ifestosedu.gr/