Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι επιβεβαιωμένα ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία των ΗΠΑ. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πρόεδρος της Τουρκίας, εντείνει την απολυταρχική λαβή του ύστερα από το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα. Δεκάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους σε μια νέα τρομοκρατική επίθεση στη Γαλλία. Μπορούμε σε αυτά να προσθέσουμε το χτύπημα που έχει δεχτεί η δυτική συνοχή από την ψήφο της Βρετανίας για έξοδο από την ΕΕ και την περιφρόνηση από την Κίνα της απόφασης διεθνούς δικαστηρίου για τις εδαφικές αξιώσεις της στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Εξωτερικά, αυτά τα γεγονότα είναι ασύνδετα. Ο κ. Τραμπ πιθανότατα δεν έχει ακούσει ποτέ για τη «γραμμή των εννέα παυλών» της Κίνας. Ο Μπόρις Τζόνσον, ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, έχει δείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον αποκλεισμό των τούρκων μεταναστών παρά για την υγεία της δημοκρατίας του έθνους αυτού. Η σφαγή στη Νίκαια μπορεί να οφείλεται τόσο στο διαταραγμένο μυαλό του δράστη όσο και στον προσηλυτισμό του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού κράτους. Η τρέλα, και η κακία, θα περάσουν.
Εάν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά προκύπτουν κάποια δυσάρεστα μοτίβα: η άνοδος του εθνικισμού, η πολιτική ταυτότητας, η απαξίωση των θεσμών και η διάσπαση του βασισμένου σε κανόνες διεθνούς συστήματος. Οι κυβερνήσεις έχουν χάσει τον έλεγχο, και οι πολίτες την πίστη τους. Η επιθετική διάθεση στην εγχώρια πολιτική εξαπλώνεται στην παγκόσμια σκηνή.
Ο λαϊκισμός στα αριστερά και στα δεξιά στην Ευρώπη έχει εκμεταλλευτεί τις οικονομικές δυσκολίες που ακολούθησαν τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και τους φόβους για τις ροές των μεταναστών που εγκαταλείπουν τον πόλεμο και τα αποτυχημένα κράτη της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Η Γαλλία έχει το ισλαμοφοβικό Εθνικό Μέτωπο, η Ιταλία το Κίνημα Πέντε Αστέρων, η Ισπανία τους Podemos και, πιο πρόσφατα, η Γερμανία απέκτησε την Εναλλακτική για τη Γερμανία. Ο διχασμός έχει ανατρέψει το μεταπολεμικό παιχνίδι διαδοχής μεταξύ των κομμάτων της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς.
Η υποψηφιότητα του κ. Τραμπ και η υπερψήφιση του Brexit, ωστόσο, είναι γεγονότα διαφορετικής τάξης. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών του Νοεμβρίου, ο κ. Τραμπ έχει καταλάβει το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων και, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, έχει τη στήριξη των δύο πέμπτων των αμερικανών, με μια πλατφόρμα που βασίζεται στην ξενοφοβία, τον απομονωτισμό, τον οικονομικό λαϊκισμό και τον αντι-ελιτισμό. Η Βρετανία είχε πάντα τους ευρωσκεπτικιστές της, όμως η νίκη του Brexit ανέδειξε μιαν ευρύτερη απογοήτευση. Οι Βρυξέλλες καταδικάστηκαν ως πηγή παγκοσμιοποίησης, μετανάστευσης και οικονομικής περιθωριοποίησης.
Ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος λέει πως θα ήθελε να «ρίξει μπουνιά» στους αντιπάλους του. Θα απέλαυνε εκατομμύρια μεξικάνων μεταναστών και θα απαγόρευε την είσοδο στις ΗΠΑ σε μουσουλμάνους. Ο δυναμικός απομονωτισμος θα κάνει την Αμερική μεγάλη και πάλι. Οι σκληροπυρηνικοί Brexiters υπόσχονται να χτίσουν το δικό τους τοίχος κατά μήκος της ακτής της Μάχγης. Όσο για τον κ. Τραμπ, οι ξένοι είναι η απειλή. Η Τζισέλα Στιούαρτ, βουλευτής των Εργατικών και Brexiter, εξέφρασε τη συσσωρευμένη δυσαρέσκεια όταν υποστήριξε, λανθασμένα, πώς εάν η Βρετανία ψήφιζε την παραμονή, το πολύτιμο Εθνικό Σύστημα Υγείας της θα άνοιγε για εκατομμύρια τούρκων μεταναστών.
Η λαϊκιστική ιδεολογία αντικαθιστά τον πατριωτισμό με εθνικισμό και προωθεί την περιφρόνηση παραδοσιακών θεσμών. Οποιοσδήποτε μπορεί να θεωρηθεί «ειδικός» είναι σε συνεννόηση με τις ελίτ. Όλοι έχουν το δικαίωμα να παράγουν τα δικά τους «γεγονότα». Οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι τράπεζες, η παγκοσμιοποίηση – πείτε το όπως θέλετε – είναι ο εθχρός της λευκής εργατικής τάξης. Λίγα ακόμη βήματα σε αυτήν την κατεύθυνση μας φέρνουν πίσω στις «εβραϊκές συνωμοσίες» της δεκαετίας του 1930.
Οι ψηφοφόροι δεν μπορούν να κατηγορηθούν για τις ανησυχίες τους. Πολλοί από αυτούς έχουν δικαιολογημένα παράπονα. Ο φιλελεύθερος καπιταλισμός έχει ευνοήσει τους πλούσιους. Τα μέσα εισοδήματα είναι στάσιμα. Οι νέοι τιτάνες του παγκόσμιου καπιταλισμού – Apple, Google, Amazon, Facebook – θεωρούν τους φόρους εθελοντική συμβολή. Τα πολιτικά κατεστημένα έχουν αφησυχαστεί. Όμως οι λύσεις των λαϊκιστών – σε κάθε περίπτωση διχαστικές, απαισιόδοξες και εσωστρεφείς – είναι εμφανώς ψευδείς. Μια προεδρεία Τραμπ θα υποβαθμίσει τις ΗΠΑ, και το Brexit θα κάνει το ίδιο για τη Βρετανία.
Οι ανησυχίες δεν έχουν περάσει απαρατήρητες αλλού. Ο κ. Ερντογάν έβλεπε κάποτε την Ευρώπη ως τη μοίρα της Τουρκίας. Αυτήν την εβδομάδα αποκάλεσε το αποτυχημένο πραξικόπημα «δώρο Θεού» στην προσπάθειά του να ενισχύσει την απολυταρχική κυριαρχία του. Προτιμά τον κρατικό (και ευνοιοκρατικό) καπιταλισμό από την οικονομία της αγοράς. Τα ξαναβρίσκει με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Η Ευρώπη μπορεί να κρατήσει την κοσμικότητά της, τον πλουραλισμό της και τους κανόνες δικαίου.
Ο άνθρωπος που οδήγησε το φορτηγό του μέσα από πλήθη αθώων που γιόρταζαν την ημέρα της Βαστίλης στη Νίκαια ήταν αφοσιωμένος σε μια διαφορετική μορφή πολιτικής ταυτότητας. Κράτη καταρρέουν σε όλη τη Μέση Ανατολή και το Μαγκρέμπ. Ο κοσμικός εθνικισμός έχει αντικατασταθεί από τον θρησκευτικό ριζοσπαστισμό. Ο στόχος των ξεσπασμάτων των τζιχαντιστών τρομοκρατών στη δύση, ωστόσο, είναι να προκαλέσουν την αντίδραση των εθνικιστών. Και επιτυγχάνουν. Το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λε Πεν μπορεί να είναι ο μεγάλος νικητής από το χτύπημα στη Νίκαια.
Ο μηδενικού αθροίσματος εθνικισμός δεν είναι αποκλειστικότητα του δυτικού λαϊκισμού. Απορρίπτοντας την απόφαση της δικαστικής επιτροπής για τη νομιμότητα των θαλάσσιων αξιώσεών τους, οι αξιωματούχοι στο Πεκίνο είπαν πως η κοινή γνώμη δε θα ανεχτεί οποιαδήποτε υποχώρηση από την αξίωση της κυριαρχίας. Άλλοι μπορεί να πάρουν το μήνυμα πως η Κίνα είναι και πάλι μια μεγάλη δύναμη και δεν αισθάνεται πια δεσμευμένη από τους διεθνείς κανόνες που γράφτηκαν πριν από την άνοδό της.
Πριν από λίγες ημέρες, δυτικός διπλωμάτης περιέγραψε την απείθεια της Κίνας ως απειλή για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. Είχε ένα δίκιο. Όμως μετά ακούσαμε τις ομιλίες του κ. Τραμπ στο Οχάιο. Η επιδίωξη να γίνει η Αμερική μεγάλη και πάλι δε συμπεριλαμβάνει τον σεβασμό στους διεθνείς νόμους. Το ένα φυσικά δε δικαιολογεί το άλλο. Όμως και τα δύο μαζί μας προειδοποιούν για το πού κατευθυνόμαστε.
http://www.sofokleous10.gr/top-story/400735-%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BD%CF%84-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%BC%CF%80-%CE%BC%CE%AD%CF%87%CF%81%CE%B9-%CF%84%CE%B7-%CE%B8%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B9%CE%B1%CF%82-%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CF%82