Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ: Η ύφεση στην Ευρωζώνη συνεχίστηκε και στο τέταρτο τρίμηνο του 2012 καθώς το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,9% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, ενώ ως προς το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο υποχώρησε κατά 0,6%.
Στην ΕΕ-27 επικρατούν παρόμοιες τάσεις, με το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ στο τελευταίο τρίμηνο του 2012 έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2011 να διαμορφώνεται στο -0,6% και σε σχέση με το τρίμηνο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου στο 0,5%. Από τα 24 κράτη-μέλη της ΕΕ για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχείαγια το δ΄τρίμηνο του 2012[1], η οριακή πλειονότητα αυτών, 13 χώρες, παρουσίασαν ύφεση σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Οι χώρες με την υψηλότερη πτώση του ΑΕΠ ήταν η Ελλάδα (-6,0%), η Πορτογαλία (-3,8%), η Κύπρος (-3,0%), η Σλοβενία (-2,8%) και η Ιταλία (-2,7%), ενώ αντίθετα, οι χώρες που πέτυχαν τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης ήταν η Λετονία (5,7%), η Εσθονία (3,4%) και η Λιθουανία (3,0%).
Σε επίπεδο πρόσφατων πολιτικοοικονομικών εξελίξεων, οι συστημικοί κίνδυνοι είχαν υποχωρήσει σημαντικά στις αρχές του 2013 για τους κρατικούς μηχανισμούς και τις τράπεζες των χωρών της Ευρωζώνης με διαρθρωτικά προβλήματα. Οι χρηματαγορές επαναβεβαίωναν, έστω και με κάποιες επιφυλάξεις, την εμπιστοσύνη τους για την ακεραιότητα της Ευρωζώνης λόγω κυρίως της αποφασιστικότητάς της και των κρατών-μελών της για αποκατάσταση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών τους, αλλά και στο να προχωρή-σουν στις συμπληρωματικές στη δημοσιονομική εξυγίανση προσαρμογές που απαιτούνται είτε σε μακροοικονομικό επίπεδο, είτε σε επίπεδο διαρθρωτικών ή/και θε-σμικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, η υπόθεση του προγράμματος στήριξης της Κύπρου από ΕΕ και ΔΝΤ, με α) τις ταραχώδεις διαπραγματεύσεις, β) την απόρριψη για πρώτη φορά σχεδίου στήριξης μιας χώρας-μέλους της που αποφάσισε η Ευρωζώνη, προτού επέλθει η τελική συμφωνία της 24ης Μαρτίου και γ) τη μη συμβατική λύση σε σχέση με τις έως τώρα διεθνείς και ευρωπαϊκές πρακτικές («κούρεμα» καταθέσεων, ακούσια πλήρης συμμετοχή μετόχων-ομολογιούχων) που τελικά προκρίθηκε για την αναδιάρθρωση των δύο μεγαλύτερων τραπεζών της Κύπρου, εντείνουν εκ νέου την αβεβαιότητα για τη συνοχή της Ευρωζώνης μακροπρόθεσμα, αλλά κυρίως πλήττουν την εμπιστοσύνη προς τα τραπεζικά συστήματα των χωρών-μελών της, ιδίως αυτών που προ-σπαθούν να αντιμετωπίσουν τις δημοσιονομικές τους ανισορροπίες ή/και προβλήματα στο τραπεζικό τους σύστημα.
Άλλωστε, τα αυστηρά μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας που ήδη εφαρμόζονται σε πολλές χώρες της Ευρωζώνης επηρεάζουν, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, αρνητικά το ΑΕΠ, καθυστερώντας την οικονομική της ανάκαμψη. Επιπρόσθετα, ο χρονικός ορίζοντας εκδήλωσης των θετικών επιδράσεων των δημοσιονομικών προσπαθειών δεν είναι ακόμα προσδιορίσιμος και περιβάλλεται από πολλές αβεβαιότητες.
Σχετικά με την πορεία του ΑΕΠ στο σύνολο του 2012, οι πιο πρόσφατες διαθέσιμες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρωζώνη εκτιμούν ύφεση της τάξης 0,6%, ενώ από τις εκτιμήσεις για το 2013 προκύπτει ότι αναμένεται μικρή επιβράδυνσή της, στο 0,3% (έναντι αναμενόμενης σταθεροποίησης στις φθινοπωρινές προβλέψεις, -0,1%)[2].
Αντίστοιχα, για την ΕΕ-27 προβλέπεται ύφεση 0,3% για το σύνολο του 2012, και ουσιαστικά σταθερότητα φέτος (+0,1%, έναντι +0,4% στις φθινοπωρινές προβλέψεις). Σε επίπεδο κρατών-μελών για 2012, εκτιμάται σημαντική συρρίκνωση του ΑΕΠ στην Ελλάδα (-6,4%), στην Πορτογαλία (-3,2%), στην Κύπρο (-2,3%), στην Ιταλία (-2,2%) και στη Σλοβενία (-2,0). Στον αντίποδα, κυρίως οι χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο εκτιμάται πως παρουσίασαν το 2012 τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης όπως είναι η Λετονία (5,3%), η Λιθουανία (3,6%), η Εσθονία (3,2%), η Πολωνία (2,0%) και η Σλοβακία (2,0%).
Χρήσιμη πληροφόρηση για τις τάσεις που διαμόρφωσαν το ΑΕΠ το 2012 και αναμένεται να το επηρεάσουν το 2013 προκύπτει από την ανάλυση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Πιο συγκεκριμένα, οι καθαρές εξαγωγές αποτέλεσαν τη βασική κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής οικονομίας το 2012 και αναμένεται να έχουν τον ίδιο ρόλο και το 2013. Αναλυτικότερα, στο σκέλος των εξαγωγών, η Ευρωζώνη και σε μικρότερο βαθμό η ΕΕ επωφελήθηκαν σε όρους διεθνούς ανταγωνιστικότητας από την αποδυνάμωση του ευρώ, με τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 2012 στην ΕΖ-17 να εκτιμάται πως σημείωσαν ετήσια αύξηση κατά 2,8% και στην ΕΕ-27 κατά 2,3%. Για το 2013 παρά τις προβλέψεις για επιβράδυνση της ανόδου της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και του διεθνούς εμπορίου, η Ευρωζώνη και η ΕΕ-27 αναμένεται να επωφεληθούν από τη διατήρηση της ισοτιμίας του ευρώ σε χαμηλά επίπεδα. Ακολούθως, εκτιμάται ανάπτυξη των εξαγωγών κατά 2,6% σε αμφότερες τις ζώνες.
Στον αντίποδα, οι εισαγωγές ελαττώθηκαν το 2012, αντανακλώντας τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής στη ζήτηση, και κατέγραψαν μείωση της τάξης του 0,7% στην ΕΖ-17 και οριακή πτώση στην ΕΕ-27 (-0,1%). Οι προβλέψεις για το 2013 κάνουν λόγο για επανάκαμψη των εισαγωγών, κατά 1,5% στην ΕΕ-27 και 1,2% στην ΕΖ-17, ωστόσο δεν συνάδουν με την εκ νέου εξασθένιση της ζήτησης και τη διατήρηση της ισοτιμίας του ευρώ σε χαμηλότερα επίπεδα από ότι στα προηγούμενα χρόνια. Ως εκ τούτου, με δεδομένο ότι η ανάπτυξη των εξαγωγών υπερβαίνει την ανάπτυξη των εισαγωγών, προκύπτει πως η καθαρή εξωτερική ζήτηση θα συνεχίσει να έχει θετική συμβολή στην ανάπτυξη του ΑΕΠ και στο εγγύς μέλλον.
Στο σκέλος της ιδιωτικής κατανάλωσης σημειώθηκε φθίνουσα πορεία καθ’ όλη τη διάρκεια του 2012. Στην υποχώρησή της συντέλεσαν η συρρίκνωση στα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα, η σημαντική επιδείνωση στην αγορά εργασίας και η προσπάθεια των νοικοκυριών να εξορθολογήσουν τα οικονομικά τους και να επαναφέρουν τις υποχρεώσεις τους σε βιώσιμα επίπεδα.
IFO – Εκτιμήσεις για την παγκόσμια οικονομία (Δείκτες, έτος βάσης:2005=100)
|
Τρίμηνο / Έτος |
Ι/11 |
ΙΙ/11 |
ΙΙΙ/11 |
ΙV/11 |
I/12 |
IΙ/12 |
III/12 |
ΙV/12 |
Ι/13 |
|
Οικονομικό Κλίμα |
106,8 |
107,7 |
97,7 |
78,7 |
82,4 |
95,0 |
85,1 |
82,4 |
94,1 |
|
Παρούσα Κατάσταση |
102,8 |
108,4 |
99,1 |
86,0 |
84,1 |
87,9 |
78,5 |
76,6 |
80,4 |
|
Προσδοκίες |
110,5 |
107,0 |
96,5 |
71,9 |
80,7 |
101,8 |
91,2 |
87,7 |
107,0 |
Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES Vol.12, No. 01/ February 2013
Πίνακας 2.3
IFO – Δείκτης οικονομικού κλίματος στις οικονομικές ζώνες (έτος βάσης:2005=100)
|
Τρίμηνο / Έτος |
Ι/11 |
IΙ/11 |
ΙΙΙ/11 |
IV/11 |
I/12 |
ΙI/12 |
III/12 |
IV/12 |
I/13 |
|
Βόρεια Αμερική |
104,6 |
98,7 |
81,2 |
69,5 |
87,9 |
95,4 |
81,2 |
80,3 |
86,2 |
|
Δυτική Ευρώπη |
113,2 |
115,1 |
105,2 |
81,4 |
82,4 |
99,3 |
89,3 |
83,4 |
94,3 |
|
Ασία |
105,3 |
101,8 |
94,7 |
77,2 |
74,6 |
90,4 |
83,3 |
81,6 |
97,4 |
Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES Vol.12, No. 01/ February 2013
Σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2012 η ιδιωτική κατανάλωση υποχώρησε κατά 1,2% στην Ευρωζώνη και κατά 0,7% στην ΕΕ-27. Επιπρόσθετα, αναμένεται να παραμείνει σε πτωτική τροχιά το 2013 σε αμφότερες Ευρωζώνη και ΕΕ-27, υπό την επίδραση της ακολουθούμενης συσταλτικής δημοσιονομικής πολιτικής σε πολλές χώρες, υποχωρώντας κατά 0,7% και 0,2% αντίστοιχα. Εξάλλου, η κλιμάκωση της αβεβαιότητας λόγω της παρατεταμένης ύφεσης και της επιδείνωσης των συνθηκών στην αγορά εργασίας είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της τάσης αποταμίευσης των νοικοκυριών, περιορίζοντας το διαθέσιμο εισόδημα για καταναλωτικούς σκοπούς.
Υποχώρηση στην ΕΖ-17 το 2012 σημειώθηκε και στο πεδίο της δημόσιας κατανάλωσης, της τάξης του 0,2%. Παρόμοια μείωση εκτιμάται για το 2013, εξαιτίας της περιστολής των δημόσιων δαπανών που περιλαμβάνεται στα προγράμματα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Στην ΕΕ-27 ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της δημόσιας κατανάλωσης εκτιμάται ότι ήταν οριακά θετικός το 2012 (0,2%), θα κινηθεί όμως σε αρνητικό έδαφος το 2013 (-0,1%).
Στο πεδίο των επενδύσεων, η συνεχής καθοδική πορεία τους έχει αρνητική συμβολή στην εξέλιξη του ΑΕΠ τόσο στην Ευρωζώνη όσο και την ΕΕ-27. Οι βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη συρρίκνωση των επενδύσεων σχετίζονται με την μειωμένη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, την απογοητευτική εταιρική κερδοφορία και την όξυνση των χρηματοδοτικών περιορισμών που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, λόγω της μείωσης της πιστωτικής προσφοράς από το τραπεζικό σύστημα και της χρήσης των χρηματοδοτικών πόρων κυρίως για την κάλυψη χρεών και όχι για την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων. Στην ΕΕ-27, στο σύνολο του 2012 οι επενδυτικές δαπάνες ήταν 2,9% χαμηλότερες από ότι το 2011, ενώ για το 2013 προβλέπεται ηπιότερη συρρίκνωση, της τάξης του -1,0%. Υψηλότερη πτώση των επενδυτικών δαπανών εκτιμά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το 2012 και 2013 στην Ευρωζώνη (-4,1% και -1,8% αντίστοιχα).
Η απουσία ανάκαμψης στην Ευρώπη την προηγούμενη χρονιά είχε ευνόητα σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας, με την ανεργία στο τελευταίο τρίμηνο του 2012 να σημειώνει νέο ιστορικό υψηλό επίπεδο τόσο στην Ευρωζώνη (11,7%) όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (10,7%). Έτσι, οι συνθήκες στην αγορά εργασίας συνεχίζουν να είναι δυσμενείς και στις δύο ζώνες, αντανακλώντας την επιδείνωση της συνολικής οικονομικής κατάστασης και την όξυνση της αβεβαιότητας που παρατηρείται από τα τέλη του 2011. Το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη κατά το 2012 εκτιμάται ότι ανήλθε στο 11,4% του εργατικού δυναμικού, ενώ προβλέπεται περαιτέρω διεύρυνσή της το 2013, στο 12,2%. Αντίστοιχα, η ανεργία στην ΕΕ-27 πέρυσι ήταν της τάξης του 10,5%, και το 2013 προβλέπεται να ανέλθει στο 11,1%.
Από την άλλη πλευρά, η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας προκάλεσε την μείωση του πληθωρισμού το 2012 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στο 2,6% και 2,5% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη αντίστοιχα. Εντούτοις, η υποχώρηση του πληθωρισμού αναχαιτίστηκε μερικώς από την αύξηση στην έμμεση φορολογία σε πολλές χώρες-μέλη, από τη μεταβλητότητα των τιμών στο πετρέλαιο (ειδικότερα σε όρους ευρώ) και από την αύξηση των τιμών στα τρόφιμα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012. Σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο πληθωρισμός προβλέπεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω το 2013 τόσο στην ΕΕ-27 (2,0%) όσο και στην Ευρωζώνη (1,8%), ως αποτέλεσμα και πάλι της επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών και της αποδυνάμωσης της ζήτησης.
Αναφορικά με τις δημοσιονομικές επιδόσεις, η εκτεταμένη περιοριστική δημοσιονομική πολιτική κυρίως στα μέλη της Ευρωζώνης έχει αρχίσει να εμφανίζει σημαντικά αποτελέσματα στην υποχώρηση των κρατικών ελλειμμάτων: το 2012 σημειώθηκε μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στην ΕΖ-17 στο 0,4% του ΑΕΠ, ενώ προβλέπεται για το τρέχον έτος πλεονασματικό ισοζύγιο της τάξης του 0,4% του ΑΕΠ. Το αντίστοιχο δημοσιονομικό μέγεθος στην ΕΕ-27 διαμορφώθηκε στο -0,8% το 2012 και εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει το -0,4% το 2013. Στον αντίποδα, η παρατεταμένη ύφεση, κυρίως στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, σε συνδυασμό με τις αυξημένες δαπάνες για τόκους, αύξησαν το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2012 στην ΕΖ-17 στο 93,1% ΑΕΠ (έναντι 88,1% το 2011), ενώ για το 2013 προβλέπεται να συνεχίσει την ανοδική του πορεία και να διαμορφωθεί στο 95,1%.
Πίνακας 2.4
Βασικά Μακροοικονομικά Μεγέθη, EE-27, Ευρωζώνη (ετήσιες % μεταβολές)
|
|
ΕΕ-27 |
Ευρωζώνη |
||||
|
|
2012 |
2013 |
2014 |
2012 |
2013 |
2014 |
|
ΑΕΠ |
-0,3 |
0,1 |
1,6 |
-0,6 |
–0,3 |
1,4 |
|
Ιδιωτική Κατανάλωση |
-0,7 |
–0,2 |
1,1 |
–1,2 |
-0,7 |
0,9 |
|
Δημόσια Κατανάλωση |
0,2 |
-0,1 |
0,3 |
-0,2 |
-0,2 |
0,5 |
|
Επενδύσεις |
-2,9 |
-1,0 |
2,8 |
–4,1 |
–1,8 |
2,4 |
|
Απασχόληση |
-0,4 |
–0,4 |
0,5 |
-0,9 |
-0,8 |
0,3 |
|
Ανεργία (%) |
10,5 |
11,1 |
11,0 |
11,4 |
12,2 |
12,1 |
|
Πληθωρισμός |
2,6 |
2,0 |
1,7 |
2,5 |
1,8 |
1,5 |
|
Εξαγωγές αγαθών – υπηρεσιών |
2,3 |
2,6 |
5,0 |
2,8 |
2,6 |
4,9 |
|
Εισαγωγές αγαθών – υπηρεσιών |
–0,1 |
1,5 |
4,6 |
-0,7 |
1,2 |
4,8 |
|
Ισοζύγιο Γεν. Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) |
–0,8 |
–0,4 |
-0,1 |
–0,4 |
0,4 |
0,5 |
|
Χρέος Γεν. Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) |
87,2 |
89,9 |
90,3 |
93,1 |
95,1 |
95,2 |
|
Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% του ΑΕΠ) |
0,4 |
1,1 |
1,3 |
1,4 |
2,1 |
2,2 |
Πηγή: European Economic Forecast, Winter 2013, European Commission, February 2013
Η διατήρηση της ύφεσης στην Ευρωζώνη το 2013 και οι αβεβαιότητες που πρόσφατα προέκυψαν κυρίως από τον τρόπο αντιμετώπισης των διαρθρωτικών προβλημάτων του κυπριακού τραπεζικού συστήματος, αποτυπώνονται και στην πορεία των πρόδρομων δεικτών όπως ο δείκτης οικονομικής δραστηριότητας €-CΟΙΝ και ο δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG EGFIN).
Αναλυτικά, όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, ο πρόδρομος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας €-COIN[3] για την Ευρωζώνη συνεχίζει να κινείται σε αρνητικό έδαφος και τον Μάρτιο του 2013 (-0,12), αποτυπώνοντας τη συνέχιση της ύφεσης στην Ευρωζώνη. Ο δείκτης εμφανίζεται ελαφρώς ενισχυμένος τον Μάρτιο, κατά 0,08 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον Φεβρουάριο. Είναι αξιοσημείωτο πως ο συγκεκριμένος δείκτης εξακολουθεί να παρουσιάζει αρνητικό πρόσημο από τον Νοέμβριο του 2011. Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να επισημανθεί πως ο δείκτης €-COIN συνεχίζει να βελτιώνεται ελαφρώς για τέταρτο συνεχή μήνα από τον Νοέμβριο του 2012. Αυτή η συνεχής βελτίωση οφείλεται κυρίως στις λιγότερο απαισιόδοξες εκτιμήσεις των επιχειρήσεων.
Τέλος, ο δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG EGFIN) παρουσιάζει πτώση τον Μάρτιο του 2013, ύστερα από μία ανοδική πορεία μερικών μηνών (από Οκτώβριο/Νοέμβριο του 2012), επιβεβαιώνοντας έτσι τη μεταβλητότητα των προσδοκιών.
Πιο συγκεκριμένα, ο δείκτης οικονομικού κλίματος σημειώνει το Μάρτιο σημαντική υποχώρηση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, κατά 1,1 μονάδες στην Ευρωζώνη (στις 90,0 μονάδες από 91,1) και κατά 0,6 μονάδες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (στις 91,4 μονάδες, από 92,0). Η επιδείνωση του δείκτη οφείλεται κυρίως στις υποχωρήσεις που σημειώθηκαν σε όλους τους επιμέρους κλαδικούς δείκτες.
Αντιθέτως, ο δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης εμφανίζεται οριακά βελτιωμένος σε αμφότερες τις ζώνες (+0,1 μονάδες). Οι καταναλωτές ήταν λιγότερο απαισιόδοξοι σχετικά με τις προσδοκίες για την εξέλιξη της ανεργίας, ενώ εμφανίζονται ελαφρώς πιο απαισιόδοξοι σχετικά με τις αποταμιεύσεις τους κατά τους επόμενους 12 μήνες. Οι προσδοκίες των καταναλωτών αναφορικά με τη μελλοντική γενική οικονομική κατάσταση και τη μελλοντική οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών τους διατηρούνται σε γενικές γραμμές αμετάβλητες σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.
[1]Οι τρεις χώρες για τις οποίες δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τη μεταβολή του ΑΕΠ στο τελευταίο τρίμηνο του 2012 είναι η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα.
[2]European Economic Forecast, Winter 2013, European Commission, February 2013
[3]Το ερευνητικό κέντρο Center of Economic Policy Research σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ιταλίας εκτιμά κάθε μήνα τον πρόδρομο δείκτη οικονομικής δραστηριότητας €-COIN για την Ευρωζώνη. O δείκτης συνιστά πρόβλεψη της τριμηνιαίας ανάπτυξης του ΑΕΠ και προκύπτει από τη σύνθεση ποικίλων διαφορετικών δεδομένων, όπως η πορεία της βιομηχανικής παραγωγής, των τιμών, στοιχείων από την αγορά εργασίας, καθώς και χρηματοοικονομικών στοιχείων.