Καθώς το 2014 έφτανε στο τέλος του, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επεδείκνυε μια αυξανόμενη ετοιμότητα να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης – δημιουργίας χρημάτων μέσω χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων – με σκοπό να ανυψώσει τον ανησυχητικά χαμηλό πληθωρισμό.
Ένα τέτοιο εγχείρημα θα απαιτούσε την αγορά κρατικών ομολόγων, μια πολιτική που δεν… πολυχωνεύει η Γερμανία, η χώρα που στην πραγματικότητα ασφαλίζει το ενιαίο νόμισμα. Θα προχωρήσει, παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ από τη θεωρία στην πράξη, όταν το διοικητικό της συμβούλιο συναντηθεί στις 22 Ιανουαρίου;
Ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, θέλει να επιταχύνει τη νομισματική πολιτική καθώς ο πληθωρισμός παραμένει ενοχλητικά χαμηλός σε σχέση με τον στόχο του σχεδόν 2% της τράπεζας. Ο μετρούμενος ρυθμός παρέμεινε κάτω του 1% κατά τη διάρκεια του 2014, φτάνοντας στο 0,3% τον Νοέμβριο, ενώ ο δομικός δείκτης, που αποκλείει τις τιμές τροφίμων και ενέργειας, ήταν μόλις στο 0,7% στα τέλη του 2014. Η έντονη πτώση στις τιμές του πετρελαίου θα είναι μια ευπρόσδεκτη τόνωση για την ασθενή οικονομία της ευρωζώνης. Ωστόσο ίσως κρύβει κίνδυνο, εάν κάποιοι περιμένουν χαμηλότερο πληθωρισμό καθώς η φτηνότερη ενέργεια οδηγεί τον μετρούμενο δείκτη σε αρνητικά πρόσημα, έστω και προσωρινά.
Μια παρατεταμένη περίοδος χαμηλού πληθωρισμού είναι κακό για την ευρωζώνη, καθώς πολλά από τα κράτη μέλη της βαρύνονται από τεράστια δημόσια και ιδιωτικά χρέη. Εάν έπαιρνε τη θέση του ο αποπληθωρισμός, αυτό θα μπορούσε να βλάψει τους οφειλέτες: όταν οι τιμές πέφτουν, το βάρος του χρέους, το οποίο συνήθως ορίζεται με ονομαστικούς όρους, αυξάνεται. Όμως κι αν απλά επιμείνει ο χαμηλός πληθωρισμός, θα μπορούσε αυτό να τους δημιουργήσει πρόβλημα, καθώς τα έσοδα για να καλύψουν το χρέος τους θα αυξάνονται πιο αργά από ότι περίμεναν όταν πήραν τα δάνεια.
Η ΕΚΤ δεν μπορεί πλέον να βοηθήσει μειώνοντας τα επιτόκια: έχει φτάσει το κύριο επιτόκιο δανεισμού της στο 0,005%, ενώ χρεώνει τις τράπεζες για τις καταθέσεις που της αφήνουν με ένα αρνητικό 0,2%. Όμως η κεντρική τράπεζα μπορεί ακόμη να χαλαρώσει την πολιτική της, διευρύνοντας το μέγεθος του ισολογισμού της, κάτι που σκοπεύει να κάνει, φτάνοντας στα ύψη των 3 τρις ευρώ που είχε στις αρχές του 2012. Αυτό υπολογίζεται σε επιπλέον 1 τρις ευρώ, παρ’ ότι δεν έχει οριστεί ημερομηνία για την επίτευξη της αύξησης.
Η προηγούμενη αύξηση είχε προκύψει όταν η ΕΚΤ απέφυγε μια κρίση χρηματοδότησης προς τις τράπεζες, παρέχοντάς τους 1 τρις ευρώ με μορφή τριετών δανείων, τον χειμώνα του 2011-12. Από τότε ο ισολογισμός της έχει συρρικνωθεί, καθώς οι τράπεζες της βορείου Ευρώπης ξεπλήρωσαν τα δάνεια νωρίς. Η ΕΚΤ είχε ελπίσει να ανατρέψει τη μείωση με μια άλλη, ευρύτερη επιχείρηση μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης, παρέχοντας ρευστότητα μέχρι το 2018 με έναν σταθερό τόκο μόλις 0,15% ανά έτος. Παρ’ όλα αυτά, οι πρώτες δύο από τις οχτώ προσφορές ήταν απογοητευτικές. Τον Σεπτέμβριο και τον Δεκέμβριο οι τράπεζες δανείστηκαν μόλις 212 δισεκατομμύρια ευρώ, λίγο περισσότερο από τα μισά των διαθέσιμων 400 δισεκατομμυρίων.
Το ξεκίνημα ήταν νωθρό για λόγους που πιθανότατα θα επιμείνουν και στις δύο επόμενες προσφορές στο πρώτο μισό του 2015, και πιθανώς και μετέπειτα. Παρ’ ότι οι τράπεζες στη νότιο Ευρώπη διψούν ακόμη για χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα, αυτές στον βορά μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους στις αγορές. Ο στόχος των επιχειρήσεων είναι η παροχή χρηματοδότησης για τον δανεισμό στον ιδιωτικό τομέα, όμως οι επιχειρήσεις δε δείχνουν πολύ ενδιαφέρον να πάρουν δάνεια ενώ η οικονομία παραμένει αδύναμη.
Παρ’ ότι οι προσφορές θα συνεχιστούν μέχρι τον Ιούνιο του 2016, είναι φανερό πως η ΕΚΤ δεν μπορεί να βασιστεί στις τράπεζες για την επέκταση του ισολογισμού της. Η μόνη σίγουρη μέθοδος για την αύξησή του είναι μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης. Λαμβάνοντας υπόψη τις ενστάσεις της Γερμανίας για την αγορά δημοσίου χρέους, η ΕΚΤ έχει ήδη ξεκινήσει να κινείται σε αυτήν την κατεύθυνση, αγοράζοντας δύο ειδών περιουσιακά στοιχεία δημοσίου τομέα στο τέλος του 2014: καλυμμένα ομόλογα (ομόλογα που εκδίδονται από τράπεζες και στηρίζονται από ασφαλή δάνεια) τίτλους που προέρχονται από τιτλοποίηση. Όμως κανένας από αυτούς τους τύπους δεν είναι αρκετά μεγάλος ώστε αυτού του είδους οι αγορές να έχουν πολλή ισχύ. Ως τα τέλη του Δεκεμβρίου, η ΕΚΤ είχε αγοράσει πάνω από 30 δις ευρώ, κυρίως σε καλυμμένα ομόλογα. Εάν καλυφθούν, αυτά μπορούν να προσθέσουν έως 200 δις ευρώ στον ισολογισμό της ΕΚΤ ως το τέλος του 2015.
Μια άλλη μορφή ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων που θα μπορούσε να αγοράσει η τράπεζα είναι τα εταιρικά ομόλογα, αλλά η ΕΚΤ θα δεχόταν πίεση να αγοράσει περισσότερα από 100 δις ευρώ τον χρόνο, παραμένοντας πολύ μακριά από τον στόχο της. Ο μόνος βέβαιος τρόπος να αυξήσει τον ισολογισμό της κατά 1 τρισεκατομμύριο μέσα σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, είναι να αγοράσει δημόσιο χρέος, ο μόνος τύπος περιουσιακών στοιχείων αρκετά μεγάλος για αγορές σε βιομηχανική κλίμακα. Τα κρατικά ομόλογα που μπορούν να διαλέξουν οι τράπεζες ως εγγύηση για τον δανεισμό τους από την ΕΚΤ αθροίζονταν σε 6,6 τρις ευρώ κατά το τρίτο τρίμηνο του 2014. Υπάρχει και αρκετό προηγούμενο, η αγορά δημοσίου χρέους είναι ο κύριος τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε ποσοτική χαλάρωση σε Αμερική, Μεγάλη Βρετανία και Ιαπωνία.
Η ΕΚΤ επιτρέπεται να αγοράσει κρατικά ομόλογα από δευτερεύουσες αγορές. Όμως σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη κεντρική τράπεζα, δεν έχει κράτος. Οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας ποικίλουν στην ευρωζώνη, από το ΑΑΑ της Γερμανίας, μέχρι τον… πάτο της Ελλάδας. Η αγορά ελληνικού χρέους θα εξέθετε την κεντρική τράπεζα σε πιθανές απώλειες. Ο Jens Weidmann, επικεφαλής της γερμανικής Bundesbank, φοβάται οτιδήποτε θα μπορούσε να σημαίνει την εκτροπή της ΕΚΤ σε απαγορευμένες δημοσιονομικές περιοχές. Μία πλειοψηφία του 25μελούς συμβουλίου (που θα μοιραστεί 21 ψήφους σε ένα περίπλοκο σύστημα περιστροφής ψήφου που θα ξεκινήσει το 2015 μετά την ένταξη της Λιθουανίας) θα στήριζε τον κ. Ντράγκι να προχωρήσει στην ποσοτική χαλάρωση, όμως μια τόσο αμφισβητούμενη πολιτική θα μπορούσε να καταλήξει σε φιάσκο εάν δε συγκεντρώσει την απαραίτητη υποστήριξη.
Οι ανησυχίες σχετικά με τη νομιμότητα της ποσοτικής χαλάρωσης μπορούν να κατευναστούν από την άποψη ενός ανώτερου νομικού υπαλλήλου του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στις 14 Ιανουαρίου σε σχέση με τη νομιμότητα της δέσμευσης για την αγορά ομολόγων που έδωσε ισχύ στη δήλωση του κ. Ντράγκι τον Ιούλιο του 2012 να κάνει «ότι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ. Κάποιοι αναλυτές πιστεύουν πως αυτό μπορεί να είναι αρκετό για την ΕΚΤ να ξεκινήσει την ποσοτική χαλάρωση αργότερα αυτόν τον μήνα. Εναλλακτικά, μπορεί να περιμένει μέχρι τη δεύτερη συνάντηση του 2015, τον Μάρτιο, ιδιαίτερα εάν αυτό δώσει την ευκαιρία στον κ. Ντράγκι να αποσπάσει τους συμμάχους της Γερμανίας. Οποιαδήποτε ανακοίνωση για πρόγραμμα αγοράς δημοσίου χρέους είναι απίθανο να ξεπεράσει τα 500 δισεκατομμύρια ευρώ. Εάν αυτό θα είναι αρκετό για να βγάλει το ευρώ από την θλιβερή κατάσταση της αργής ανάπτυξης και του χαμηλού πληθωρισμού είναι ένα άλλο θέμα.
http://sofokleous10.gr/top-story/296243-%CF%80%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1-%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%AC-%CF%83%CE%B1%CF%82