Οι οργισμένοι ισλανδοί ανάγκασαν πρόσφατα τον πρωθυπουργό τους και απειλούν να παραδώσουν την εξουσία σε αυτοαποκαλούμενους πειρατές σε πρόωρες εκλογές.
Ωστόσο, ενώ άλλοι ευρωπαίοι ψηφοφόροι γυρίζουν την πλάτη σε παραδοσιακά κόμματα λόγω αδυναμίας, αυτοί του Ρέικιαβικ επαναστατούν λόγω δύναμης.
Σε αντίθεση με χώρες της ευρωζώνης (τόσο του πυρήνα όσο και της περιφέρειας) που παραμένουν βαθειά περιορισμένες από τα τεράστια εξωτερικά χρέη, η Ισλανδία έχει μόλις αποπληρώσει τις ξένες υποχρεώσεις τις με 61 δισεκατομμύρια δολάρια, επιστρέφοντας στα ασφαλή επίπεδα του 2006.
Η χώρα που υπέφερε τη μεγαλύτερη αναλογικά οικονομική κατάρρευση το 2008 στον κόσμο, ετοιμάζεται να ανθίσει και πάλι, καθώς επεκτείνεται από την αλιεία, τον τουρισμό και το αλουμίνιο, στην ανανεώσιμη ενέργεια και την τεχνολογία της πληροφορίας.
Το ΑΕΠ της, ήδη μεταξύ των υψηλότερων του κόσμου σε όρους κατά κεφαλήν, βρίσκεται και πάλι πάνω από τα επίπεδα προ κρίσης και ετοιμάζεται να αυξηθεί (κατά τις προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας) κατά 4% το 2016 και το 2017 – το διπλάσιο ποσοστό από αυτά της ευρωζώνης και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Παρότι οι παραμεγαλωμένες τράπεζές της ήταν ένα από τα αίτια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Ισλανδία απάντησε στην κατάρρευσή τους με τον αντίθετο τρόπο από την υπόλοιπη Ευρώπη – και ενάντια στις υποδείξεις των περισσότερων οικονομολόγων. Επέτρεψε στο νόμισμά της να πέσει σε αξία – μια επιλογή που δεν είναι διαθέσιμη για τα μέλη της ευρωζώνης, τα οποία αναγκάστηκαν να περικόψουν μισθούς και τιμές μέσω μιας «εσωτερικής υποτίμησης».
Κρατικοποίησε τις μεγάλες τράπεζες που είχαν συγκεντρώσει μη βιώσιμα χρέη, διασώζοντας μόνο το τμήμα που εξυπηρετούσε την εγχώρια οικονομία. Επέβαλε κεφαλαιακούς ελέγχους ώστε οι πιστωτές των τραπεζών και άλλοι ξένοι επενδυτές να μην μπορούν να αποσύρουν τα χρήματά τους. Οι ντόπιοι, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών ταμείων, δεν μπορούσαν να επενδύσουν στο εξωτερικό.
Η κεντρική τράπεζα επίσης αυστηροποίησε τη νομισματική πολιτική. Το επιτόκιό της βρέθηκε στο ζενίθ του στο 18% το 2009, και βρισκόταν ακόμη στο 5,75% αυτόν τον μήνα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, την ευρωζώνη και τις ΗΠΑ, οι κεντρικές τράπεζες έφτασαν τα επιτόκιά τους κοντά στο μηδέν και χρησιμοποίησαν ποσοτική χαλάρωση. Αψηφώντας τη λιτότητα που επικράτησε σε όλη την Ευρώπη, η Ισλανδία επέτρεψε στη συνέχεια στη δημοσιονομική πολιτική να αναλάβει την οικονομική και κοινωνική επιβάρυνση. Συγκεκριμένα, δημόσιο χρήμα χρησιμοποιήθηκε για να ανακουφίσει τα νοικοκυριά από το χρέος που διαφορετικά θα εμπόδιζε οποιαδήποτε ανάκαμψη στις δαπάνες.
Ο οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, ίσως προστατευμένος από την ορθοδοξία από το βραβείο Νόμπελ του, έχει επανειλημμένως επιστήσει την προσοχή στον τρόπο που αυτές οι πολιτικές επέτρεψαν στην παραβατική Ισλανδία να ανακάμψει πολύ νωρίτερα από λιγότερο επηρεασμένες χώρες της ευρωζώνης – ακόμη και την Ιρλανδία, το παιδί-θαύμα για τις συμβατικές «πολιτικές προσαρμογής».
Ως τώρα, οι επικριτές είχαν μια ισχυρή απάντηση στην ανέλπιδη αχτίδα σκανδιναβικού ήλιου. Έλεγαν πως είναι μια ψευδής αυγή. Υποστήριζαν πως ολόκληρη η ανάκαμψη επιτεύχθηκε χάρη στους δρακόντειους κεφαλαιακούς ελέγχους, σε ισχύ από τον Νοέμβριο του 2008. Η απαλοιφή τους θα ήταν επώδυνη, όμως η μη έγκαιρη απαλοιφή θα είχε εξίσου σοβαρές συνέπειες.
Οι ξένοι επενδυτές θα απελπίζονταν για να πάρουν πίσω τα παγιδευμένα τους χρήματα – κάνοντας αδύνατο για τους ισλανδούς να δανειστούν ξανά ακόμη και για σημαντικές επενδύσεις που δεν έχουν καμία σχέση με τον τραπεζικό κλάδο. Οι επικριτές υποστήριζαν πως οι αποταμιεύσεις των εγχώριων επενδυτών, μη έχοντας πού αλλού να πάνε, θα μετέτρεπαν τον ήδη ισχυρό τουρισμό και τις επενδυτικές ανόδους της χρηματιστηριακής αγοράς σε υπέρθερμες φούσκες, η διάρρηξη των οποίων θα δημιουργούσε ακόμη περισσότερα προβλήματα.
Η έξοδος από τους κεφαλαιακούς ελέγχους είναι δύσκολη, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε ισχύ επί οκτώ χρόνια και όταν πρόκειται για μια μικρή, ανοιχτή οικονομία, με μια στενή παραγωγική βάση κυρίως ψαράδων μπακαλιάρου και παρατηρητών φαλαινών. Και συνεπώς, οι απαισιόδοξοι επέμειναν πως όταν αρθούν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι, ολόκληρο το παραμύθι της διεξόδου θα καταρρεύσει.
Σε αυτό το εφιαλτικό σενάριο εξόδου, το νόμισμα της Ισλανδίας (η ισλανδική κορόνα) θα καταρρεύσει ενώ οι ξένοι πόροι θα διαφεύγουν, για να μην επιστρέψουν ποτέ. Τα επιτόκια θα ανέλθουν ακόμη υψηλότερα, για να διασώσουν τη συναλλαγματική ισοτιμία, καταπνίγοντας τις επενδύσεις, χωρίς να σταματούν τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, πυροδοτούμενο από τις ακριβότερες εισαγωγές. Η αδύναμη κορόνα θα αφήσει τη χώρα να πασχίζει να εξυπηρετήσει το εναπομένον ξένο χρέος της, παρά την πρόσφατη μείωσή του.
Στην πράξη, η Ισλανδία έχει ανακτήσει την οικονομική της δύναμη μέσα από το χρυσό κλουβί της – στο σημείο που μπορεί να βγει από αυτό, να το λιώσει, και να πουλήσει το χρυσό. Τα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών που επέτρεψε η υποτίμηση, και τα περιουσιακά στοιχεία των κρατικοποιημένων τραπεζών που έχουν ανακτήσει την αξία τους μετά την επιστροφή της οικονομίας στην ανάπτυξη, έχουν κάνει δυνατή την αποπληρωμή τόσο μεγάλου μέρους του εξωτερικού χρέους που το υπόλοιπο θα είναι διαχειρίσιμο, ακόμη κι αν το νόμισμα βουλιάξει με την απαλοιφή των ελέγχων.
Πρόκειται για έντονη αντίθεση με την ευρωζώνη και ιδιαίτερα την Ελλάδα, η οποία έχει αναγκαστεί να ζητήσει ελάφρυνση χρέους από τους πιστωτές της η οποία δε θα ξεκινήσει πριν το 2018.
Οι πιθανότητες κατάρρευσης της κορόνας έχουν μειωθεί, καθώς οι τρέχουσες συναλλαγές έχουν επιστρέψει σε πλεόνασμα (οι ξένες συναλλαγές φέρνουν περισσότερο χρήμα απ’ ότι βγάζουν), και επειδή οι ξένοι επενδυτές έλκονται και πάλι από την Ισλανδία. Τους αρέσουν τα υψηλά της επιτόκια, οι προοπτικές ανάπτυξης και οι ευκαιρίες επένδυσης. Τα ισλανδικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις μπορούν να αντέξουν τα υψηλότερα κόστη δανεισμού καθώς έχουν μειώσει τα χρέη τους, ενώ τα εισοδήματα αυξάνονται γρήγορα.
Παρ’ ότι ένα απόμακρο νησί με πληθυσμό 300.000 και μοναδικούς φυσικούς πόρους θα μπορούσε να παραβλεφθεί ως ειδική περίπτωση, η εντυπωσιακή αναγέννηση της Ισλανδίας κάνει τις θεραπείες της σημαντική πρόκληση για την ορθοδοξία. Ο Κρούγκμαν δεν είναι ο μόνος που βρίσκει χρήσιμα μαθήματα σε αυτό το σκανδιναβικό δράμα. Το ΔΝΤ, το οποίο επέμενε κάποτε στην ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων ως προϋπόθεση βοήθειας και ανάκαμψης, έχει δημοσιεύσει έρευνα η οποία αποδίδει έναν σημαντικό ρόλο στους κεφαλαιακούς ελέγχους για τη διατήρηση της σταθερότητας σε έναν κόσμο ασταθών διεθνών ροών χρήματος.
Το πρόβλημα σε αυτό το απρόσμενο παραμύθι αποδεικνύεται πολιτικό, όχι οικονομικό. Η ανάκαμψη σχεδιάστηκε από τους Σοσιαλδημοκράτες και το κόμμα των Πρασίνων στην Ισλανδία, σε μια συγκυβέρνηση του 2009-2013, και πλησίασε την ολοκλήρωση από μια συμμαχία του Κόμματος Ανεξαρτησίας και των Προοδευτικών.
Ωστόσο, οι ισλανδοί ψηφοφόροι δείχνουν να τα έχουν βάλει με όλες τις πολιτικές ομάδες που υπηρετούσαν προηγουμένως ως κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Οι Πειρατές – που ξεκίνησαν στην Ισλανδία το 2012 ως μια εκστρατεία για περισσότερη δημοκρατία και ελευθερία της πληροφορίας – έχουν προηγηθεί στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις με ένα αποφασιστικό 40% και βρίσκονται σε καλή θέση για να ηγηθούν οποιασδήποτε κυβέρνησης σχηματιστεί ύστερα από τις πρόωρες εκλογές του φθινοπώρου.
Η νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία μπορεί ακόμη να επιστρέψει – υπό τη μορφή του Ντέιβιντ Όντσον, ο οποίος (ως υπουργός Οικονομικών, πρωθυπουργός και κυβερνήτης της κεντρικής τράπεζας) υπήρξε αρχιτέκτονας της οικονομικής φιλελευθεροποίησης που προηγήθηκε της κρίσης του 2008, και ο οποίος έχει μπει σε έναν ασυνήθιστα πολυπληθή αγώνα.
Όμως εάν επιστρέψουν οι συνήθεις πολιτικές, αυτό θα γίνει μόνον επειδή τα ασυνήθιστα οικονομικά έχουν διορθώσει τα προηγούμενα λάθη των ελίτ.
http://www.sofokleous10.gr/top-story/391502-%CF%84%CE%BF-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B8%CE%B1%CF%8D%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B9%CF%83%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%B1%CF%8