Εκδόθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος μελέτη του καθηγητή Μιχάλη Μ. Ψαλιδόπουλου με τίτλο Νομισματική Διαχείριση και Οικονομική Κρίση: Η Πολιτική της Τράπεζας της Ελλάδος 1929-1941.
Όπως επισημαίνει στον Πρόλογο της μελέτης ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος, η πολυπλοκότητα και οι σοβαρές επιπτώσεις της παρούσας κρίσης, καθώς και η προσπάθεια εθνικών και υπερεθνικών φορέων οικονομικής πολιτικής να την αντιμετωπίσουν, έχουν οδηγήσει σε αναβίωση του ενδιαφέροντος για τον τρόπο με τον οποίο διάφορες οικονομίες διαχειρίστηκαν και τελικά ξεπέρασαν οικονομικές διακυμάνσεις και διαταραχές στο παρελθόν, όπως την κρίση του 1929, που ήταν η μεγαλύτερη του 20ού αιώνα. Ο κ. Προβόπουλος τονίζει ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, μπορεί όμως να διδάξει: «το δίδαγμα από την υπέρβαση της κρίσης του 1929 είναι ότι η Τράπεζα της Ελλάδος, επιτελώντας το καθήκον της, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό θετικό ρόλο, ιδιαίτερα στις δύσκολες περιόδους της ελληνικής ιστορίας».
Η νέα μελέτη επιδιώκει να συμπληρώσει την υπάρχουσα βιβλιογραφία για το θέμα σε δύο επίπεδα. Πρώτον, δίνει έμφαση στους θεσμικοϊστορικούς και οικονομικοπολιτικούς παράγοντες ως προσδιοριστικούς του τρόπου που κινήθηκαν παγκοσμίως οι φορείς της οικονομικής πολιτικής στο Μεσοπόλεμο, και έτσι συνδέει άμεσα την ελληνική με τις διεθνείς περιπτώσεις. Για το σκοπό αυτό, γίνεται αναφορά σε εξελίξεις, διλήμματα και πολιτικές που προβλημάτισαν την ακαδημαϊκή κοινότητα, οικονομολόγους και πολιτικούς και οδήγησαν φορείς εθνικού και διεθνικού χαρακτήρα σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις, στο πλαίσιο των θεσμών που ίσχυαν. Δεύτερον, η μελέτη αξιοποιεί ανέκδοτο υλικό από το Αρχείο της Τράπεζας Ελλάδος, συγκεκριμένα τα Πρακτικά του Γενικού Συμβουλίου της. Η πηγή αυτή, παρά τον καταγραφικό της χαρακτήρα και την απουσία αναφορών στη διαδικασία κατάληξης σε απόφαση, βοηθά στη διαχρονική, βήμα προς βήμα, ανασύσταση των προσπαθειών της κεντρικής τράπεζας και των φορέων της οικονομικής πολιτικής γενικότερα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας πριν, κατά και μετά την κρίση του 1929. Καταγράφονται έτσι και αξιολογούνται μέτρα και πρωτοβουλίες που αποσαφηνίζουν και τεκμηριώνουν άρτια την προσπάθεια της Τράπεζας της Ελλάδος για νομισματική σταθερότητα και μακροοικονομική ισορροπία σε ένα πολύ δύσκολο και ασταθές διεθνές περιβάλλον.
Η μελέτη περιλαμβάνει τέσσερα κεφάλαια:
Το πρώτο ανασυνθέτει τις διεθνείς οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη μεσοπολεμική περίοδο, δηλ. από τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου το 1918 έως την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το 1939-40. Σκοπός είναι να αναδειχθεί η συνάφεια της κρίσης του 1929 με τα γεγονότα, τόσο στο οικονομικό όσο και στο κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, που συνέβαλαν στην εκδήλωσή της. Παράλληλα, περιγράφεται η καταλυτική επίδραση της κρίσης στις οικονομικές ιδέες, που οδήγησε στη δημοσίευση των έργων του Friedrich August von Hayek, και, το σημαντικότερο, στην έκδοση, το 1936, της Γενικής Θεωρίας της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος του John Maynard Keynes.
Το δεύτερο κεφάλαιο επεκτείνει τη συζήτηση για την κρίση έως τις ημέρες μας, μελετώντας τις κύριες θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί για τα αίτια της εκδήλωσης οικονομικής κρίσης τέτοιας μορφής και κλίμακας σε οικονομίες της αγοράς. Οι θεωρίες που εξετάζονται εντάσσονται σε τρεις βασικές σχολές σκέψης: τη νεοκλασική, τη νεοκεϋνσιανή και τη μαρξιστική, και γίνεται προσπάθεια αφενός για την αντικειμενική και σφαιρική εκτίμηση των εν λόγω θεωριών και αφετέρου για την αξιολόγηση όσων αυτές έχουν αναφέρει για την κρίση του 1929. Καθώς μετά το 1990 η προσέγγιση κατά σχολές οικονομικής σκέψης ατόνησε, θίγονται μόνο επιγραμματικά πολύ πρόσφατες ερμηνείες, που δεν κάνουν αναφορά στις παραπάνω σχολές.
Στο τρίτο κεφάλαιο επισκοπούνται τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας του Μεσοπολέμου. Σκοπός είναι να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα οικονομικά και κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά που της προσέδωσαν η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και η εισροή περίπου 1,2 εκατομμυρίου προσφύγων, σε συνδυασμό με τα διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία ήδη αντιμετώπιζε μια κατά βάση ανοικτή αγροτική οικονομία, με σοβαρές ελλείψεις από πλευράς υποδομών και με νόμισμα ταλαιπωρημένο από τις συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στην εξέλιξη των ελληνικών μακροοικονομικών μεγεθών, καθώς και σε ζητήματα που απασχόλησαν έντονα τους Έλληνες οικονομολόγους του Μεσοπολέμου, ώστε να προσδιοριστεί το πλαίσιο και το κλίμα άσκησης της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα της εποχής εκείνης.
Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο, με βάση την εξέταση του εμπειρικού υλικού που προσφέρουν τα Πρακτικά του Γενικού Συμβουλίου της περιόδου 1928-1940, επιχειρείται προσέγγιση των προβλημάτων που είχε να αντιμετωπίσει η Τράπεζα της Ελλάδος, τόσο στο επίπεδο της πραγματικής οικονομίας όσο και στο επίπεδο του εκσυγχρονισμού του τραπεζικού συστήματος. Έτσι η κρίση του 1929 και η μετέπειτα ευρωπαϊκή τραπεζική κρίση του 1931 αναδεικνύονται ως καθοριστικές για τη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της Τράπεζας της Ελλάδος και την εδραίωση του ρόλου της, τόσο στο τραπεζικό σύστημα όσο και στην ελληνική οικονομία.
Η μελέτη ολοκληρώνεται με ορισμένα συμπεράσματα, που αξιολογούν την πολιτική της Τράπεζας Ελλάδος και τη συμβολή της στην ευημερία του ελληνικού λαού.
Ολόκληρη η μελέτη του καθηγητή Μιχάλη Ψαλιδόπουλου είναι διαθέσιμη σε ηλεκτρονική μορφή στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος, στη θέση: http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/Νομισματική_Διαχείριση.pdf
(Υπενθυμίζεται εξάλλου ότι το Νοέμβριο του 2009 είχε κυκλοφορήσει ειδική έκδοση της Τράπεζας της Ελλάδος με τίτλο Η κρίση του 1929, η ελληνική οικονομία και οι εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος για τα έτη 1928-1940, η οποία αποτελούσε συμβολή της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος σε ημερίδα με θέμα τις επιπτώσεις της κρίσης του 1929 στην ελληνική οικονομία, που είχε οργανώσει τότε το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Αυτή η ειδική έκδοση είναι επίσης διαθέσιμη σε ηλεκτρονική μορφή στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος, στη θέση:
http://www.bankofgreece.gr/BoGDocuments/Η_ΚΡΙΣΗ_ΤΟΥ_1929.pdf .)