Σταθερή πορεία αναμένεται να διαγράψουν το 2012, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στη Μέση Ανατολή, ως προς τον αριθμό και την αξία τους, σε σύγκριση με το 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία του πρώτου 6μηνου του 2012 τα οποία περιλαμβάνονται στη νέα έκθεση της Ernst & Young «Middle East Attractiveness Survey». Όπως προκύπτει από την μελέτη της έκθεσης, ο αριθμός των ΑΞΕ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αυξήθηκε από 362 το 2003 σε 1.070 το 2008. Ο αριθμός μειώθηκε το 2009 και 2010 καθώς η διεθνής και η περιφερειακή οικονομία υποχώρησαν, αλλά αυξήθηκε ξανά κατά 8% το 2011, φθάνοντας τις 928. Η αξία των επενδύσεων το 2011 παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το 2008, αλλά αυξήθηκε ελαφρώς σε σχέση με το 2010.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση αυτή είναι μια λεπτομερής ανάλυση της εξέλιξης των ΑΞΕ στην περιοχή κατά την τελευταία δεκαετία. Η έκθεση συνδυάζει ετήσιες αναλύσεις των ΑΞΕ από το 2003 με μια έρευνα 355 διεθνών και περιφερειακών στελεχών ως προς τις απόψεις τους για τις επενδύσεις στη Μέση Ανατολή κατά την επόμενη δεκαετία.
Παρά το γεγονός ότι το μέγεθος των επενδύσεων μειώνεται, καθώς οι επενδυτές υιοθετούν μια πιο επιφυλακτική προσέγγιση σε έργα μεγάλης κλίμακας λόγω των πρόσφατων πολιτικών αναταράξεων, η περιοχή εξακολουθεί να παρουσιάζει πολλά θετικά στοιχεία, όπως επιβεβαιώνεται από τη μακροπρόθεσμη επενδυτική πρόβλεψη των στελεχών.
Ο Jay Nibbe, Markets Area Managing Partner της Ernst & Young για την Ευρώπη, την Μέση Ανατολή, την Ινδία και την Αφρική σχολιάζει: «Η Μέση Ανατολή συγκεντρώνει πολλά χαρακτηριστικά από αυτά που αναζητούν οι επενδυτές σε ένα προορισμό ΑΞΕ: ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη, θετικές δημογραφικές τάσεις και απεριόριστους φυσικούς πόρους.»
Που κατευθύνονται οι επενδύσεις;
Από το 2003, η πλειοψηφία των επενδύσεων στη Μέση Ανατολή – το 79% του αριθμού των επενδύσεων, το 62% της αξίας και το 65% των θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν – έχει διοχετευθεί στις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), δηλαδή το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Ομάν, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Το μεγαλύτερο μέρος κατευθύνθηκε στο «τρίο» του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Η Αίγυπτος κατέχει την υψηλότερη θέση μεταξύ των χωρών εκτός GCC με το 16% της αξίας των επενδύσεων.
Ο Phil Gandier, Transaction Advisory Services Managing Partner της Ernst & Young, για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική παρατηρεί: «Οι τρείς κορυφαίες χώρες του GCC προσελκύουν μεγάλο μερίδιο των πραγματικών ΑΞΕ. Οι διεθνείς επενδυτές αναφέρουν ως πιο ελκυστικά χαρακτηριστικά των οικονομιών αυτών τις μεγαλύτερες εσωτερικές αγορές, την ευκολότερη πρόσβαση στους πελάτες, το σταθερό πολιτικό περιβάλλον, και τις καλύτερες υποδομές μεταφορών και logistics.»
Η Σαουδική Αραβία αναδείχθηκε σε «περιφερειακό πρωταθλητή» το 2011 με 161 επενδύσεις και τη μεγαλύτερη αξία ΑΞΕ (14,7 δισ.$) στην περιοχή. Άλλες αγορές όπου οι ΑΞΕ αυξήθηκαν σε σχέση με το 2011 είναι το Μπαχρέιν, το Ιράκ και το Ομάν.
Οι ενδοπεριφερειακές επενδύσεις προηγούνται
Μολονότι η Δυτική Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική έχουν συνολικά «φέρει» τις περισσότερες επενδύσεις (59% του συνόλου μεταξύ 2003 και 2011), το μεγαλύτερο μερίδιο της αξίας των επενδύσεων συγκεντρώνεται σε ενδοπεριφερειακές επενδύσεις. Η πρώτη ανάλυση των στοιχείων για το 2012, δείχνει ότι ο αριθμός των επενδύσεων που προέρχονται από επενδυτές της Μέσης Ανατολής για πρώτη φορά υπερβαίνει αυτό των Δυτικών αγορών.
Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία παραμένουν μεταξύ των κορυφαίων πέντε επενδυτών για το 2011 με 180, 100 και 61 επενδύσεις αντίστοιχα. Η Ινδία ήταν επίσης στην πρώτη πεντάδα με 76 επενδύσεις, μια αύξηση της τάξης του 12% από το προηγούμενο έτος.
Έμφαση στη διαφοροποίηση
Τα πρώτα στοιχεία για το 2012 δείχνουν ότι, οι τρείς κορυφαίες χώρες του GCC προσέλκυσαν και πάλι τον μεγαλύτερο αριθμό επενδύσεων, με τα ΗΑΕ να προηγούνται της Σαουδικής Αραβίας ως προς τον αριθμό και την αξία των επενδύσεων. Παράλληλα, σημειώθηκε επάνοδος των επενδύσεων προς την Αίγυπτο.
Παρά το γεγονός ότι παραδοσιακά η περιοχή ήταν γνωστή για τους πλούσιους φυσικούς της πόρους, οι χώρες του GCC έχουν χρησιμοποιήσει την πλεονάζουσα ρευστότητα για να διαφοροποιηθούν και σε άλλους τομείς. Το πρώτο εξάμηνο του 2012, αυξήθηκε περαιτέρω η ποικιλομορφία ως προς τους τομείς που προσέλκυσαν ΑΞΕ στη Μέση Ανατολή. Το λιανεμπόριο και τα καταναλωτικά προϊόντα προσέλκυσαν πάνω από το 20% των επενδύσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012 και σε συνδυασμό με τις επιχειρηματικές υπηρεσίες, το real estate, τον τουρισμό και τις κατασκευές – αναδείχθηκαν σε κορυφαία επιλογή για τους επενδυτές.
Οι επενδύσεις στο real estate έχουν αναβιώσει κατά το 2012, προσελκύοντας το μεγαλύτερο μερίδιο των επενδύσεων. Οι περισσότερες κυβερνήσεις της περιοχής αναγνωρίζουν τις ανάγκες των πολιτών για κοινωνικές υποδομές. Εκτός από τις τεράστιες δαπάνες που απαιτούνται για να ανταποκριθούν σε αυτό – και την ανακοίνωση φιλόδοξων προγραμμάτων, όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA για το 2022 – οι προοπτικές για τον τομέα των υποδομών εμφανίζονται εξαιρετικά θετικές.
Οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις γίνονται και αυτές όλο και περισσότερο δημοφιλείς μεταξύ των επενδυτών και κατέλαβαν τη δεύτερη θέση ως προς τον αριθμό των επενδύσεων (16% του συνόλου) και την Τρίτη ως προς την αξία. Ο τομέας αυτός αντλεί δύναμη και από την ύπαρξη ζωνών ελευθέρου εμπορίου.
Οι αντιλήψεις και οι πραγματικότητα
Οι αντιλήψεις των επιχειρηματιών που ήδη δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, είναι πολύ διαφορετικές από εκείνων που δεν έχουν ενεργή παρουσία στην περιοχή. Το 40% εκείνων που δεν δραστηριοποιούνται στη Μέση Ανατολή, ανέφεραν το σημερινό πολιτικό περιβάλλον ως τον βασικό τομέα που θα πρέπει να βελτιωθεί. Ωστόσο, το ποσοστό μειώνεται σε 25% μεταξύ των επενδυτών που είναι ήδη εκεί. Για αυτούς, πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η εκπαίδευση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων (27%) ακολουθεί η ανάγκη μεγαλύτερης πολιτικής σταθερότητας, οι επενδύσεις σε μεγάλα έργα υποδομής και αστικά έργα (24%) και η υποστήριξη προς τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και την καινοτομία (22%).
Όπως ήταν αναμενόμενο, το ένα τέταρτο των επενδυτών που ερωτήθηκαν πιστεύουν ότι, ο τομέας της ενέργειας θα είναι η κύρια κινητήρια δύναμη της αύξησης των ΑΞΕ στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ αυτών που έχουν ήδη παρουσία και αυτών που δεν έχουν. Το 40% των ερωτηθέντων που δεν έχουν παρουσία στη Μέση Ανατολή θεωρούν την ενέργεια ως τον κύριο τομέα ανάπτυξης, σε σύγκριση με μόνο το 19% των επενδυτών που έχουν ήδη παρουσία.
Οι επενδυτές με παρουσία στην περιοχή θεωρούν το real estate και τις κατασκευές ως τον πιο ελπιδοφόρο τομέα ανάπτυξης για το μέλλον. Περισσότερες ευκαιρίες παρουσιάζονται επίσης και στις ιδιωτικές υπηρεσίες, τις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις, το real estate τον τουρισμό, τις κατασκευές, την πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες και την υγεία.
Το 75% των ερωτηθέντων είναι αισιόδοξοι για την μεσοπρόθεσμη εξέλιξη της ελκυστικότητας της Μέσης Ανατολής. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλό σε σχέση με τις περισσότερες άλλες περιοχές, ιδιαίτερα την Ευρώπη και τη Ρωσία, όπου μόνο το 38% και 57%, αντίστοιχα, ήταν αισιόδοξο για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές.
Τα άμεσα επενδυτικά σχέδια πολλών ξένων εταιρειών φαίνεται να επηρεάζονται όχι μόνο από τις αβέβαιες προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και από την πρόσφατη αναταραχή σε ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής – με το 26% των ερωτηθέντων να αναφέρει αυτό ως κύρια αιτία για την επιδείνωση της εικόνας της περιοχής. Ωστόσο, το 43% των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν σχέδια για να ξεκινήσουν ή να αυξήσουν τις δραστηριότητές τους στην περιοχή τον επόμενο χρόνο.
Ο Jay Nibbe καταλήγει: «Η Μέση Ανατολή, με τις μεγάλες δυνατότητες των αγορών της, σε συνδυασμό με τα προγράμματα επενδύσεων και υποδομών, και την αφθονία φυσικών πόρων, είναι μια φυσική επιλογή προς εξέταση από τους ξένους επενδυτές. Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν. Η περιοχή θα πρέπει να βελτιώσει την τεχνολογική της ετοιμότητα και το κανονιστικό περιβάλλον. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές – με ένα πιο σταθερό πολιτικό περιβάλλον – θα είναι σε καλύτερη θέση να ανταγωνισθεί για επενδύσεις με τις μεγαλύτερες ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές.»