ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΑ
(1869-1873)
Συγγραφέας: Friedrich Wilhelm Nietzsche
06.06.2012 Λούπου Μαρία
Ο ευαίσθητος και στοχαστικός Νίτσε, ένοιωσε τη δυσαρμονία, που ενυπάρχει στη ρίζα των πραγμάτων σα φοβερή δόνηση – ένα τρομερό ρίγος και μια δυνατή μέθη ταυτόχρονα: αυτή ήταν προσωπική του «εμπειρία». Κατά τον Σοπενάουερ, τον πρώτο δάσκαλό του, καθώς ο ίδιος τ΄ομολογεί, το υπόβαθρο τής τραγωδίας είναι η πρωταρχική οδύνη, που επικρατεί στον κόσμο.
Ο Νίτσε μάς βεβαιώνει, ότι στη ρίζα τής τραγωδίας είναι η κατάφαση στη ζωή σ’ όλες τις εκφάνσεις της, ότι το δυσαρμονικό, το άσχημο ή το αποτρόπαιο τούτης τής ύπαρξης είναι απλά και μόνο ένα καλλιτεχνικό παιγνίδι -η βούληση, που παίζει αιώνια από μόνη της σαν εκείνο το παιδί-αιώνα τού Ηράκλειτου, που υψώνει πύργους από άμμο και τους γκρεμίζει-, τίποτα παραπάνω από ένα αθώο καλλιτεχνικό παιγνίδι, που δεν πρέπει να το «δραματοποιούμε» και προπάντων να μην το ανάγουμε σε ηθικό ζήτημα, ότι, εν ολίγοις, βάση τής τραγωδίας είν΄ο Διόνυσος, ο θεός όχι τού πρωταρχικού πόνου, αλλά τής πρωταρχικής χαράς ακόμη και μέσ΄απ’ τον πόνο! Αυτός γέννησε και τη μουσική και τον τραγικό μύθο.
Στη Διονυσιακή κοσμοθεώρηση, ο Νίτσε πρωτοδιατυπώνει τη δική του εκδοχή για την προέλευση τής αρχαιοελληνικής τραγωδίας και τέχνης γενικότερα. Απ’ τις σημειώσεις του συμπεραίνουμε, ότι την άνοιξη τού 1870, συνέλαβε το ζεύγμα απολλώνειου και διονυσιακού και το επεξεργάζεται την επόμενη περίοδο: «Έγραψα αυτό το καλοκαίρι μια πραγματεία με τίτλο “Περὶ τής διονυσιακής κοσμοθεώρησης”, όπου εξετάζω την ελληνική αρχαιότητα από μια πλευρά, απ’ την οποία μπορούμε τώρα να προσπελάσουμε τον αρχαιοελληνικό κόσμο χάρη στο φιλόσοφό μας (σ.σ. τον Σοπενάουερ). Φυσικά, πρόκειται για μελέτες, που προς το παρόν μόνο για μένα έχουν κάποια σημασία. Δεν θα επιθυμούσα τίποτα περισσότερο απ’ το να μού δοθεί χρόνος, ώστε να ωριμάσουν έτσι όπως πρέπει κι έπειτα να μπορέσω να δημιουργήσω κάτι ολοκληρωμένο» (επισ. προς τον Gersdorff, 7.11.1870).
Δεν πρόκειται απλά για το παιγνίδι τού καλλιτέχνη με τ΄όνειρο και τη μέθη, με τον Λόγο και το παράλογο, με το μέτρο και την υπερβολὴ, αλλά για την αιώνια πάλη τής αλὴθειας με την ομορφιά. Ο έλληνας δεν μπορούσε ν’ αντέξει τη γυμνή αλήθεια, δεν ανεχόταν τον πόνο ως πόνο. Και πλάθοντας τους ολύμπιους θεούς του δεν έκανε άλλο απ’ το να παντρέψει την αλήθεια με την ομορφιά. Αυτό σπρώχνει το Νίτσε πρωτίστως στους αρχαίους έλληνες. Και η «καινοτομία» του συνίσταται σε τούτο ακριβώς: θέλησε να ερμηνεύσει την αρχαία Ελλάδα όχι τόσο μέσα απ’ τα λαμπρά επιτεύγματά της, αλλά μέσω των θαυμάσιων εκείνων προσωπικοτήτων: ποιά ήταν η στάση τους μέσ΄στη ζωή, οι ιδιοτροπίες τους, η καθημερινή πρακτική τους, ποιό δηλαδή το έδαφος απ’ όπου προέκυψε μια τέτοια θεώρηση πραγμάτων; Δεν θά ‘ταν υπερβολή αν λέγαμε, ότι το κίνητρό του ήταν και ψυχολογικό.
Ο Νίτσε, είδε τον αρχαίο κόσμο ως αίνιγμα. Εδώ δεν έχουν θέση οι όποιες αποδείξεις. Η στεγνή φιλολογική επιστὴμη δεν μπορεί από μόνη της να φωτίσει το σκοτάδι, που κυκλώνει τον αρχαίο κόσμο. Εδώ χρειάζονται γέφυρες, εμπειρίες, βιώματα και, τέλος, άνθρωποι, που θα τα ερμηνεύσουν και θα τα εκφράσουν. Άλλωστε, για να σταθούμε τίμια απέναντί του, πρέπει να παραδεχτούμε, ότι από λιγοστά απομεινάρια κιόνων προσπαθούμε να σχηματίσουμε την εικόνα ολόκληρης τής κιονοστοιχίας!
Εκτὸς απ’ τα πέντε δοκίμια, δημοσιεύονται και τα σημειωματάρια τής ίδιας περιόδου, με σκέψεις, προσχέδια (τής Γέννησης τής τραγωδίας), δυο παραδόσεις του στο πανεπιστήμιο τής Βασιλείας (Προλεγόμενα στὶς Χοηφόρους τού Αισχύλου και Εισαγωγή στην ιστορία τής αρχαιοελληνικής τραγωδίας), αποδελτιώσεις από βιβλία, που μελετούσε. Φωτίζεται το εργαστήριο τού νεαρού στοχαστή-φιλόλογου, με ύλες τις πρώτες σπίθες και τα «ορόσημα» τής σκέψης του, καθώς πρωτοδιατυπώνει τα βασικά προβλήματα, που θα τον απασχολούν ως το τέλος τής ζωής του.
Τέλος, στο επίμετρο, περιλαμβάνονται όλες οι ουσιαστικὲς αναφορές σε θέματα αρχαίας τέχνης και πολιτισμού απ’ το σύνολο τού έργου του, δίνοντας έτσι μια «κάτοψη» τής πνευματικής πορείας του. (Αποσπάσματα από τον πρόλογο τού βιβλίου).
415 σελίδες, αρχείο μορφής pdf, 5,26 MB.
Κατεβάστε δωρεάν ολόκληρο το βιβλίο:
http://www.freeinquiry.gr/upload/files/Nitse-Dionysos-kata-estavromenou-freeinquiry.pdf