ΙΟΒΕ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 12 13
Στο δεύτερο Κεφάλαιο αναλύεται η γυναικεία επιχειρηματικότητα σε όρους προσδιοριστικών παραγόντων, αντιλήψεων και κινήτρων. Επιπλέον, παρουσιάζονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικής δραστηριότητας των γυναικών στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται κυρίως συγκριτική ανάλυση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων κατά φύλο. Επιπλέον, αξιοποιώντας τα συσσωρευμένα στοιχεία από το 2003 έως και το 2012, διερευνάται η εξέλιξη των βασικών δεικτών επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων των Ελληνίδων, πριν και μετά την οικονομική κρίση.
Το ποσοστό των γυναικών που βρίσκονταν το 2012 στην αρχική φάση επιχειρηματικής δραστηριοποίησης (επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων) στο σύνολο του γυναικείου πληθυσμού (ηλικίας 18-64) ήταν της τάξεως του 4.3%. Στον αντίποδα, το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών στο σύνολο του ανδρικού πληθυσμού (18-64) ανέρχεται στο 8.6%. Συνεπώς είναι προφανές πως η γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων υστερεί σημαντικά (σχεδόν κατά το ήμισυ) της ανδρικής. Αναφορικά με τα κίνητρα της γυναικείας επιχειρηματικότητας, η επιχειρηματικότητα ανάγκης στην Ελλάδα εμφανίζεται ισχυρότερη στις γυναίκες επιχειρηματίες αρχικών σταδίων συγκριτικά με τους άνδρες.
Στην Ελλάδα οι αντιλήψεις των γυναικών σχετικά με το εάν διαθέτουν τις ικανότητες και τις δεξιότητες ώστε να αναλάβουν επιχειρηματική πρωτοβουλία παρουσιάζουν ποσοστά που είναι χαμηλότερα από τις σχετικές αντιλήψεις των ανδρών. Ειδικότερα, στο σύνολο του γυναικείου πληθυσμού το 42% θεωρεί πως έχει τις δεξιότητες που απαιτούνται για την εκκίνηση μιας επιχειρηματικής προσπάθειας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών είναι 53%. Σε ό,τι αφορά τον φόβο αποτυχίας, οι γυναίκες δηλώνουν για το 2012 πως διακατέχονται από φόβο αποτυχίας για την εκκίνηση μιας νέας επιχειρηματικής προσπάθειας σε ποσοστό 77% στο σύνολο του γυναικείου πληθυσμού, ποσοστό που είναι σαφώς υψηλότερο σε σχέση με τους άνδρες (69%).
Οι γυναίκες επιχειρηματίες αρχικών σταδίων φαίνεται πως εστιάζουν κυρίως στις υπηρεσίες προς καταναλωτές με συντριπτικό ποσοστό της τάξης του 62%. Στον αντίποδα, μόλις το 19% της γυναικείας επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων παρέχει υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις (Β2Β: BusinesstoBusiness), το 14% εστιάζει στο τομέα της μεταποίησης, ενώ το 5% περίπου δραστηριοποιείται στον πρωτογενή τομέα.
Το ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού που δηλώνει πως έχει διακόψει ή αναστείλει μια επιχειρηματική δραστηριότητα το 2012 ανέρχεται στο 3,1%. Το αντίστοιχο ποσοστό του ανδρικού πληθυσμού διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα, περίπου στο 4,3%. Οι γυναίκες που διέκοψαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα δηλώνουν με ίδια ακριβώς ποσοστά ως βασικότερους λόγους τόσο την απουσία κερδοφορίας της επιχείρησης όσο και τη συνταξιοδότησή τους.
Οι άνδρες νέοι επιχειρηματίες εισέρχονται στον επιχειρηματικό στίβο σε μικρότερη ηλικία συγκριτικά με τις γυναίκες. Ειδικότερα, το υψηλότερο ποσοστό (35,71%) των γυναικών επιχειρηματιών φαίνεται πως υλοποιεί μια επιχειρηματική ιδέα στο ηλικιακό κλιμάκιο 35-44 ετών, ενώ οι άνδρες επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται σε νέες επιχειρηματικές διαδικασίες κυρίως μεταξύ 25-34 ετών με ποσοστό 39,53%. Μία πιθανή ερμηνεία για την είσοδο των γυναικών στην επιχειρηματική αρένα σε μεγαλύτερη ηλικία σε σχέση με τους άνδρες είναι η αφιέρωση των πρώτων σε οικογενειακές υποχρεώσεις.
Το ποσοστό γυναικών επιχειρηματιών που κατέχουν μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα είναι κατά 7,5 μονάδες περίπου υψηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών. Οι εξειδικευμένες γνώσεις των γυναικών μέσα στο πλαίσιο ανάληψης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών θα μπορούσαν να δώσουν σημαντική ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη αφού η αξιοποίηση των εξειδικευμένων γνώσεων και ικανοτήτων και η μετουσίωση τους σε επιχειρηματικές πρωτοβουλίες θα ενίσχυε τις πιθανότητες για την μετάβαση από τη «ρηχή» επιχειρηματικότητα στην επιχειρηματικότητα εντάσεως γνώσης.
Το 16,28% των ανδρών επιχειρηματιών δηλώνει πως το προϊόν/υπηρεσία που προσφέρουν θεωρείται νέο και πρωτοποριακό από όλους τους πελάτες τους. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες επιχειρηματίες ανέρχεται μόνο στο 9,52%. Έτσι, το επίπεδο καθολικής καινοτομικότητας εμφανίζεται σαφώς υψηλότερο στους άνδρες επιχειρηματίες σε σχέση με τις γυναίκες. Ωστόσο, το 68,6% των ανδρών νέων επιχειρηματιών δηλώνει ότι το προϊόν ή υπηρεσία που προσφέρουν δεν θα θεωρηθεί νέο από κανέναν πελάτη τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών επιχειρηματιών είναι 52,38%. Οι γυναίκες εμφανίζουν άρα πολύ υψηλότερο ποσοστό (38,1%) έναντι των ανδρών (15,12%) στο επίπεδο μερικής καινοτομικότητας. Με άλλα λόγια, οι Ελληνίδες επιχειρηματίες είναι σε θέση, σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες συναδέλφους τους, να παρουσιάζουν σχετικά νέα προϊόντα ή υπηρεσίες στους πελάτες τους.
Οι γυναίκες επίσης έχουν τη τάση να αξιοποιούν τις νεότερες τεχνολογίες στο επιχειρηματικό τους εγχείρημα που αναμένεται άμεσα να ξεκινήσει ή είναι πολύ πρόσφατο, ενώ οι άνδρες επιχειρηματίες φαίνεται πως παραμένουν σε μεγαλύτερο βαθμό προσκολλημένοι στη χρήση παλαιότερων τεχνολογιών. Επίσης, φαίνεται πως η υπεροχή των Ελληνίδων επιχειρηματιών ως προς την αξιοποίηση σύγχρονης τεχνολογικής αναβάθμισης μεταφράζεται σε ένα βαθμό σε επιχειρηματικές πρωτοβουλίες που αντιμετωπίζουν χαμηλότερης εντάσεως ανταγωνισμό. Ως εκ τούτου, οι γυναίκες εμφανίζονται περισσότερο ικανές σε σχέση με τους άνδρες να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν νέες αγορές. Το εμπειρικό αυτό εύρημα ισχυροποιεί τα επιχειρήματα υπέρ της προώθησης της γυναικείας επιχειρηματικότητας και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό δράσεων από τους διαμορφωτές πολιτικής.
Επίσης, από την ανάλυση προκύπτει πως οι γυναίκες επιχειρηματίες εμφανίζουν έστω και με μικρή διαφορά μία μεγαλύτερη τάση έναντι των ανδρών να ακολουθήσουν στρατηγική εξωστρέφειας. Έτσι, το 9,52% των Ελληνίδων επιχειρηματιών δηλώνει πως το 76-100% των πωλήσεών τους προέρχεται από εξαγωγές, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών είναι λίγο κάτω από 7%. Αντίστοιχα, οι άνδρες επιχειρηματίες που δηλώνουν πως δεν εξάγουν καθόλου υπερέχουν έναντι των γυναικών κατά περισσότερες από 3,5 ποσοστιαίες μονάδες.
Τέλος, μία άλλη βασική διαπίστωση είναι πως τα μεγαλύτερα ποσοστά των ερωτώμενων και στις δύο κατανομές των φύλων δηλώνουν πως εντός της ερχόμενης πενταετίας αναμένεται να δημιουργήσουν 1 έως 5 θέσεις εργασίας με ποσοστό 50,62% στις γυναίκες και 45,28% στους άνδρες. Τα μικρότερα ποσοστά και στις δύο κατανομές αφορούν την εκτίμηση πως το επιχειρηματικό τους επιχείρημα θα εξελιχθεί σε «γαζέλα», θα αναπτυχθεί δηλαδή με πολύ υψηλούς ρυθμούς και θα δημιουργήσει πάρα πολλές θέσεις εργασίας (περισσότερες από 20).