Παναγιώτης Ήφαιστος
www.ifestosedu.gr
Συνέχεια της προηγούμενης ενότητας, τώρα, λογικό είναι να πούμε μερικά ακόμη στοιχεία για το περιβόητο σχέδιο Άτσεσον. Αν μη τι άλλο, καταντήσαμε να το επικαλούμαστε για να κτυπήσουν κάτω από την ζώνη τον … αγέννητο τότε ανεξάρτητο υποψήφιο. Για να ενισχύσουν, επίσης, τους διαχρονικούς ενόχους από το 1960 μέχρι και το σχέδιο Αναν ή τα μελλοντικά σχέδια Αναν. Στη συνέχεια θα κλείσω με αντιδιαστολή των πολιτικών εκτιμήσεων με την επιστημονικά θεμελιωμένη περιγραφή και ερμηνεία.
Αν κάτι είναι σίγουρο είναι ότι τα σχέδια Άτσεσον ποτέ δεν σταθεροποιήθηκαν σε ένα και αποδεκτό από όλους! Από την αρχή και ασταμάτητα μέχρι το τέλος τα σχέδια αυτά βρίσκονταν υπό διαρκή συζήτηση και διαμόρφωση. Ανά πάσα στιγμή κάθονταν πάνω στη ρευστή άμμο παραγόντων εσωτερικών και εξωτερικών κριτηρίων όπως αυτά που ήδη υπαινιχθήκαμε. Μεταξύ άλλων αναλυτών, ο συνάδελφος Μάριος Ευρυβιάδης, χωρίς ακριβώς αξιώσεις κοσμοϊστορικών αποφάνσεων, είναι ένας προσεκτικός αναλυτής που έδωσε μερικά στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν, τουλάχιστον, την ανάγκη αυτοσυγκράτησης και προσοχής στη διατύπωση ιστορικών αποφάνσεων για το σχέδιο Άτσεσον.
Χαρακτηριστικά, είναι σημαντικό και σπουδαίο –αν και υποψιάζομαι σε μερικούς άγνωστο– ότι η Τουρκία όχι μόνο ποτέ δεν αποδέχθηκε το σχέδιο αυτό αλλά και ότι ο τούρκος διαπραγματευτής Ερκιν με την επιστολή του προς Άτσεσον στις 28.8.1964 το απόρριψε κάνοντας σαφές ότι ποτέ η Τουρκία δεν αποδέχθηκε βάση με μίσθωση. Οι περιοχές της «βάσης» εξάλλου, ήταν ρευστές και υπό συζήτηση σε βαθμό που θα μπορούσαν να αποτελέσουν με δική μας συναίνεση απόφαση στρατηγικού ελέγχου της Κύπρου από την Τουρκία σε βαθμό που για γεωπολιτικούς λόγους, συν η παρουσία πλέον τουρκικών στρατευμάτων πάνω στο νησί, θα έθεταν με συναίνεσή μας την πατρίδα υπό τουρκικό έλεγχο. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι γινόταν και συζήτηση παραχώρησης ελληνικής γης στο Νότιο Αιγαίο και θολών ανακατατάξεων στην Θράκη.
Πολλά ερωτήματα υπάρχουν ακόμη για τις διαβεβαιώσεις του –όπως αποδείχθηκε πολιτικά έωλου– Γεωργίου Παπανδρέου και για την φοβερή πίεση που ασκούσαν οι αμερικανοί πάνω στον Παπανδρέου με τα γνωστά «f…κ your parliament» ή τις απειλές για τους «ελέφαντες που θα έλιωναν την Ελλάδα και την Κύπρο αν δεν ενδίδαμε σε ευνοϊκές για την Τουρκία ρυθμίσεις. Μεγάλα ερωτηματικά επίσης υπάρχουν για τον Παπανδρέου όταν δέχθηκε μια τουρκική βάση και όταν έλεγε ότι «ίσως μπορέσει να πείσει την πλειοψηφία των κυπρίων έστω και αν ο Αρχιεπίσκοπος δεν συμφωνεί». Ως γνωστό, για να επιτύχει αυτό τον σκοπό εκλιπαρούσε η βάση αυτή να ήταν όχι μόνο με μίσθωση αλλά και κάτω των 100 τ.μ. Δεν είναι βέβαια γνωστό για τους τρόπους με τους οποίους «θα έπειθε τους κυπρίους» (κατιτί σχετικό και ανησυχητικό έγραψε έλληνας στρατηγός που τελικά αρνήθηκε μια τέτοια αποκρουστική «αποστολή»). Αυτές οι υπόγειες διαδρομές, επιπλέον, δεν γνωρίζουμε πως επηρέασαν (και έβλαψαν τελικά την ελληνική υπόθεση) την στάση πολλών Κυπρίων για τη Μεραρχία, ιδιαίτερα με δεδομένο την μεταγενέστερη κατάληψη της εξουσίας στην Αθήνα από πράκτορες των Αμερικανών.
Ακόμη πιο σημαντικό, οι τούρκοι απόρριπταν το σχέδιο και σε κάποια φάση τελεσιδίκως. Ερκίν 28.8.1964, εντός εισαγωγικών: «I have stated to you unequivocally our position in our talk yesterday. I would like now to confirm most emphatically that your latest proposals based on the precarious foundation of a lease arrangement are unacceptable to the Turkish government and that our decision in this respect is irrevocable” (Στο Μ. Ευρυβιάδης, Άτσεσον, Σωσσίδης και χαμένες ευκαιρίες: Η παραγωγή και ιδεολογική χρήση ενός μύθου, Τετράδια τ. Χειμώνας 2002-3).
Θα πει κάποιος, θα μπορούσε να ισχύσει το «πηγαίνοντας και βλέποντας» και ίσως θα είχαμε επιτύχει. Εκτός της αποδεδειγμένης αστάθειας στην Ελλάδα (ο Τζόνσον ήταν απειλητικά ρητός!! ότι η Ελλάδα θα πάψει να έχει Κοινοβούλιο!) ποιος εμπιστεύεται την Τουρκία η οποία όπως αρχειακά αξιόπιστες ιστορικές αφηγήσεις τομεακών ζητημάτων δείχνουν (πχ της Φανούλας Αργυρού, στο Αιματηρές Αλήθειες) είχε σχέδιο-σκοπό και στρατηγική εν εξελίξει (της οποίας η νέο-Οθωμανική Νταβουτόγλεια σημερινή θέση δεν είναι παρά μόνο μια πανομοιότυπη ύστερη εκδοχή). Ποιος εγγυάται επιπλέον ότι με τον ίδιο τρόπο οι ΗΠΑ στον βωμό του Ψυχρού Πολέμου δεν θα αξίωναν αυτά και σκληρότερα. Τα έκαναν αλλού με αδίστακτο και ανελέητο τρόπο!!! Αυτές είναι οι μεγάλες δυνάμεις και ακόμη, δυστυχώς, δεν μάθαμε ότι ούτε τις αντιμάχεσαι ασκόπως ούτε όμως και υποκύπτεις δουλικά και αδιαμαρτύρητα γιατί τότε είναι που κυνικά και ανελέητα σε θεωρούν αναλώσιμο στον βωμό του στρατηγικού τους θυσιαστηρίου.
Να θυμίσω επίσης ότι η Τουρκία ποτέ δεν ήταν αξιόπιστη και ποτέ δεν μπορείς να την εμπιστεύεσαι. Μετά το 1922 η Τουρκία αθέτησε τα πάντα κατιτί που καταμαρτυρεί τόσο την προαναφερθείσα στρατηγική της όσο και τον εγγενή και συστημικό χαρακτήρα της αντιπαράθεσης Τουρκίας-Ελλάδας. Ακόμη και κήρυκες των «χαμένων ευκαιριών» όπως ο Βύρων Θεοδωρόπουλος, έστω και αργοπορημένα, παραδέχθηκε αυτό τον εγγενή και συστημικό χαρακτήρα της τουρκικής απειλής που τόσο υποτίμησαν οι Έλληνες ηγέτες σε Ελλάδα και Κύπρο σε βαθμό που δέχθηκαν τουρκικές «εγγυήσεις» και τελικά με το σχέδιο Αναν τουρκική επικυριαρχία και επάνοδο σε μια εξεζητημένη αποικιοκρατία.
Αρκούν αναφορές στον βαθύτερο χαρακτήρα αυτών των μακροχρόνιων τουρκικών στάσεων για τις παράσπονδες διώξεις του 1932, τις εξοντωτικές φορολογίες των ελλήνων που έμειναν πίσω το 1942, την εθνοκάθαρση του 1955 (που … αποσιωπήθηκε!) και οτιδήποτε άλλο έκτοτε βίωσε και συνεχίζει να βιώνει μέχρι σήμερα η δική μας γενιά (η καλύτερη ιστορία που υποδηλώνει την αφροσύνη όσων υποστήριξαν το σχέδιο Αναν). Το να επικαλείται κανείς με ιστορικές αποφάνσεις το σχέδιο Άτσεσον ως χαμένη ευκαιρία αποτελεί βεβήλωση της απλής και διϋποκειμενικής αν όχι βιωματικής ιστορικής γνώσης. Αποτελεί σίγουρα όχι μόνο σκανδαλώδη παραγνώριση στοιχειωδών ιστορικών γνώσεων αλλά και βιασμό της λογικής, ιδιαίτερα αν αυτό συνδέεται με τον … αγέννητο τότε Λιλλήκα.
Τα πιο πάνω, όμως δεν είναι τα μείζονα. Μύριοι άλλοι παράγοντες υποδηλώνουν την κινούμενη άμμο κάτω από τις αποφάσεις μας και τον επικίνδυνο χαρακτήρα κάθε απόλυτης ιστορικής απόφανσης και κάθε κομματικής ή ιδεολογικής σχετικοποίησης. Μεταξύ άλλων πιο σημαντικών που οι Έλληνες ηγέτες φαίνεται αγνοούσαν –σίγουρα οι κύπριοι και ολοφάνερα εν πολλοίς και οι Ελλαδίτες– είναι οι μεγάλες στρατηγικές ανακατατάξεις της περιόδου 1955-65 που υπαινιχθήκαμε προηγουμένως. Μετά το 1956 (Σουέζ) απαιτείτο να χαράξουμε μια άλλη στρατηγική που όμως ποτέ –έστω και αν όταν κάποιοι από εμάς την περιγράψαμε αργότερα– δεν την είχαμε.
Αντί αυτού κάποιοι μας προσφέρουν μια γραμμικά κατασκευασμένη απλουστευτική ιστορική σούπα-δηλητήριο: Δίκη προθέσεων του ενός ή άλλου, δολοφονία χαρακτήρα με επίθετα όπως «ανθέλληνας» όποιος δεν ήταν «δικός μας», συγχωροχάρτι σε ανταρσίες, δολοφονίες, πρακτικές υποκόσμου και πραξικοπήματα, και κυρίως συγχωροχάρτι στους «ταγούς» του ιδεολογικό-κομματικoύ περίγυρου τα μέλη του οποίου ενώ επί δεκαετίες διαπληκτίζονταν για το φαγοπότι εις βάρος της κοινωνίας –που τώρα και οικονομικά έριξαν στον γκρεμό– διέπραξαν ένα διαρκές πολιτικό έγκλημα πολλών δεκαετιών όταν συζητούσαν τη διζωνική παράκρουση και την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τώρα που το πολιτικό έγκλημα κορυφώνεται κάποιοι επιλεκτικά όλως περιέργως! θυμήθηκαν μόνο! ότι ο Τάσσος Παπαδόπουλος σήκωσε τη σημαία του ΟΧΙ … αργοπορημένα. Ξεχνούν ότι οι άλλοι δεν τη σήκωσαν αυτή την σημαία και ότι δεν τη σηκώνουν ούτε τώρα! Γιατί; Ποιο σημαντικό, όλα αυτά τα άλματα και οι ανεκδοτολογικές ιστορικές σούπες-δηλητήρια χρησιμοποιούνται ως μέσο για να κτυπηθεί ο ανεξάρτητος υποψήφιος για Πρόεδρος που δεσμεύεται για διέξοδο, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα να ευνοηθεί ένας από τους μεγαλύτερους και αμετανόητους δράστες του Ανανικού πολιτικού αίσχους. Οποία παράκρουση και τι ανορθολογισμός! Οποία αυτοκτονική διάθεση!
Επανερχόμενοι στις στρατηγικές εξελίξεις μετά το 1955 και το σχέδιο Άτσεσον, δεν πρέπει να μας διαφεύγει η πλήρης αντικατάσταση της Μεγάλης Βρετανίας από τις ΗΠΑ στην περίμετρο της Ευρασίας και η μετατροπή της περιφέρειάς μας στο σημαντικότερο γεωπολιτικό σημείο του Πλανήτη. Αυτές οι εξελίξεις αναβάθμισαν στρατηγικά την Τουρκία καθιστώντας κάθε δικό μας συμβιβασμό ή κατευνασμό μάταιο και αυτοκτονικό. Την εποχή που εμείς αρχίζαμε το αντί-αποικιακό αγώνα είχαμε το Σύμφωνο της Βαγδάτης και το 1958 το Σύμφωνο του CENTO, εξελίξεις μεταξύ πολλών άλλων που αναβάθμιζαν την Τουρκία ως τον μείζονα περιφερειακό στρατηγικό εταίρο της Δύσης και που καθιστούσαν την Ελλάδα και την Κύπρο αναλώσιμους στόχους. Όπως και τώρα, μέσα σε στρατηγικό ναρκοπέδιο περπατούσαμε και δεν το ξέραμε ή δεν θέλαμε να το ξέρουμε.
Οι ερασιτεχνισμοί στη Ζυρίχη και η αλληλουχία εγκληματικών λαθών και πράξεων μετά το 1960 παρέχουν μια επαρκή γενική ιστορική γνώση πολλών αιτίων που καθιστούν την απομόνωση του σχεδίου Άτσεσον τουλάχιστον αποσπασματική. Αν και τα τελευταία χρόνια κάτι αλλάζει σε αυτή την αναδιάταξη είναι το γεγονός ότι οι συγκαιρινές στρατηγικές ανακατατάξεις δεν δημιουργούν μόνο κινδύνους αλλά και ευκαιρίες διεξόδου. Για πρώτη φορά ένας σύγχρονος Έλληνας πολιτικός δηλώνει προεκλογικά κατιτί ορθολογικό και αυτός είναι ο ανεξάρτητος υποψήφιος Γιώργος Λιλλήκας. Όλοι οι άλλοι είτε είναι ολοφάνερα βαθειά νυχτωμένοι είτε ένοχα προς άλλα τυρβάζουν. Το τρένο της σωτηρίας μας περνάει και ξαναπερνάει και εμείς μονολογούμε τα πάθη μας και τα μίση μας διολισθαίνοντας ολοένα και περισσότερο στην ιδιωτεία και στον πολιτικό ανορθολογισμό.
Διόλου τυχαίο, όταν κάποιοι επιστρέψαμε από την Εσπερία τέλη της δεκαετίας του 1980, έχοντας ήδη λίγο πολύ μελετήσει τις στρατηγικές και δημοσιεύσει μελέτες στο εξωτερικό για τις μεγάλες δυνάμεις και την Ευρώπη, σχεδόν αυθόρμητα (και πολιτικά αθώα) υποστηρίξαμε, μεταξύ πολλών άλλων, ότι η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούσαν να επιβιώσουν ακέραιες και με ασφάλεια και ευημερία μόνο εάν στερέωναν την εθνική τους κοσμοθεωρία, εάν καθιστούσαν την ελληνικότητα άξονα της ύπαρξής τους, εάν δυνάμωναν τα κράτη τους, εάν σφυρηλατούσαν μια πανίσχυρη ελληνική αποτρεπτική στρατηγική, εάν προχωρούσαν σε πολιτική και αμυντική σύζευξη της ΚΔ με το Ελληνικό κράτος, εάν έκαναν διπλωματικούς ελιγμούς όπως η ένταξη στην ΕΕ και εάν εφάρμοζαν μια πιο εξεζητημένη «πελατειακή διαπραγμάτευση» (αποτελεί στρατηγικό όρο) με τις μεγάλες δυνάμεις. Αυτοί οι διαιωνιζόμενοι στρατηγικοί παράγοντες είναι αυτοί οι οποίοι μας ώθησαν αρχές του 1990 όταν επανακάμψαμε στην Ελλάδα να προτείνουμε ένα νέο στρατηγικό σχεδιασμό απέναντι στην Τουρκία (βλ. http://www.ifestosedu.gr/42memoriamkranidioti.htm και http://www.ifestosedu.gr/63GreekStrategy.htm).
Κυρίως, όμως, υποστηρίξαμε και γράψαμε ότι πριν, το 1960, τις επόμενες δεκαετίες και τώρα, το μόνο έρεισμα της Ελλάδας απέναντι στην Δύση ήταν και συνεχίζει να είναι η αποτρεπτική της ικανότητα να αντικρούσει την τουρκική επιθετικότητα και να αναιρέσει τη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας: Να έχει ικανότητες και πασίγνωστα (για αποτρεπτικούς λόγους) σχέδια συντριβής του νεοτουρκικού κρατικού τέρατος (και ακύρωσης έτσι των δυτικών ερεισμάτων). Είναι ένα πράγμα η συμμαχία με τις δυτικές δυνάμεις και άλλο η δική μας στρατηγική πειθώ ότι ναι μεν είμαστε σύμμαχοι αλλά όχι αναλώσιμοι. Με όρους στοιχειώδους στρατηγικής ανάλυσης, μόνο μια τέτοια παράσταση θα μπορούσε να κάνει όσους την θεωρούσαν τον σημαντικότερο σύμμαχο να έχουν δεύτερες σκέψεις για την σκοπιμότητα ενθάρρυνσης της τουρκικής επιθετικότητας κατά της Ελλάδας. Μόνο έτσι θα τους έπειθε ότι η Ελλάδα και η Κύπρος δεν είναι αναλώσιμα κράτη. Αν αυτό ίσχυε μια φορά τις Ψυχροπολεμικές εποχές, τώρα ισχύει επί χίλια: Μόνο η αξιόπιστη αποτροπή της Τουρκίας διασώζει τους Έλληνες στρατηγικά και ιστορικά. Αντί ενός τέτοιου αυτονόητου στρατηγικού ορθολογισμού, όμως, κάποιοι στη Λευκωσία και στην Αθήνα εμμέσως ή άμεσα συνεχίζουν να αλληθωρίζουν «Ανανικά». Πόσο τυφλοί πρέπει να είναι όσοι καλοπροαίρετοι αλλά κομματικά κολλημένοι δεν το βλέπουν!
Συντομεύουμε λέγοντας ότι οτιδήποτε στοιχειωδώς στρατηγικά ορθολογικό γραφόταν τις δύο τελευταίες δεκαετίες προσέκρουε πάνω στα ίδια πανύψηλα ανορθολογικά τείχη των ξενοπληρωμένων ιδρυμάτων, των αναρριχητών των διεθνικών παρασκηνίων, των σχεδόν ηλιθίων και γι’ αυτό αήττητων απλουστεύσεων, στα κομματικά πάθη, μίση και ιδιοτέλειες, στις προσωπικές συγκρούσεις και στην τελική οδυνηρή διαπίστωση ότι πολλοί τελικά αλληθωρίζουν κοσμοθεωρητικά, πνευματικά και πολιτικά. Το τελευταίο αποδείχθηκε με το σχέδιο Αναν. Τους εγχώριους πολιτικά και κοσμοθεωρητικά αλλήθωρους δράστες καλούμαστε τώρα να αναδείξουμε με ψήφο για να μας καταφέρουν, αναπόδραστα, γιατί αυτοί είναι, μια χαριστική βολή.