Τα δύο έθνη της Ουκρανίας

του Τζαίημς Μπρουκ *

 

Τα γεγονότα που εξελίσσονται στο Κίεβο είναι σοβαρά και έχουν βαθειές ρίζες. Ταυτοχρόνως, πριν από πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές κοσμοαντιλήψεις, είναι ενδεικτικά της ευρωπαϊκής ανθρωπογεωγραφίας. 

 

Για να κατανοήσουμε τί συμβαίνει σήμερα στο Κίεβο, να θυμηθούμε πρώτα ότι η Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης –πολύ μεγαλύτερη από την Γαλλία, το μεγαλύτερο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Στην δυτική Ουκρανία, οι άνθρωποι κοιτούν προς την Πολωνία, την Αυστρία, την Γερμανία. Ο κόσμος θεωρεί εαυτόν Ευρωπαίο ως το μεδούλι. Στα δημαρχεία της δυτικής Ουκρανίας κυματίζει η σημαία της ΕΕ. Στα σχολεία τα παιδιά μαθαίνουν γερμανικά και πολωνικά. Η νέα, μετασοβιετική γενιά δεν μιλάει καθόλου ρωσικά  ή τα μιλάει άσχημα. Ταξιδέψτε 1.200 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά και θα νομίζετε ότι οι Ουκρανοί είναι Ρώσοι. Τα προϊόντα που παράγουν εξάγονται στην Ρωσία, μιλούν ρωσικά. Η γενιά που έζησε στην Σοβιετική Ένωση δυσκολεύεται να μιλήσει ουκρανικά, την επίσημη γλώσσα του κράτους.

Την τριετία της προεδρίας του, ο Βίκτωρ Γιανουκόβιτς προσπάθησε να εξισορροπήσει τις δύο πλευρές, πάνω-κάτω σαν τους Αμερικανούς προέδρους πριν τον Εμφύλιο Πόλεμο, που προσπαθούσαν να κρατήσουν ενωμένη την χώρα τους κάνοντας τα στραβά μάτια στο ζήτημα της δουλείας. Αλλά σήμερα, η ΕΕ και το Κρεμλίνο ζητούν από την Ουκρανία να επιλέξει με ποιον θα πάει και ποιον θα αφήσει. Αυτός ο χειμώνας σηματοδοτεί την χειρότερη πολιτική κρίση μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας το 1991: τα στρατεύματα αμφότερων των πλευρών κινούν την μάχη.

 

Στο φιλοκυβερνητικό στρατόπεδο του Κιέβου, ο Γκρίσα –ένας 30χρονος οικοδόμος, γεμάτος τατουάζ, που κατάγεται από την ρωσόφωνη περιοχή της Νικολόγιεφ– θεωρεί αυτονόητη την αντίθεσή του με την ΕΕ. Αφού αραδιάσει τα ονόματα των τριών εναπομενουσών βιομηχανιών της γενέτειράς του, που είναι όλες απομεινάρια της σοβιετικής εποχής, διαπιστώνει: «Αν η Ρωσία πάψει να αγοράζει, τα εργοστάσια θα κλείσουν σε μια νύχτα».

 

Ένα μόλις χιλιόμετρο πιο κάτω, σε μία πλακόστρωτη οδό, κυριαρχεί η ακριβώς αντίθετη άποψη: ο Όλεγκ, υπάλληλος σε φαρμακοβιομηχανία στο Λβοβ, πιστεύει ακριβώς το αντίθετο και το λέει πολύ μαχητικά. Θεωρεί ότι μόνον με την στήριξη της ΕΕ η χώρα του μπορεί να πάει μπροστά και να γίνει η αμέσως επόμενη Πολωνία. «Μόνον έτσι θα έλθουν ξένες επενδύσεις εδώ και θα δούμε άσπρη μέρα», τονίζει.

Στην πρωτεύουσα της χώρας, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων υποστηρίζουν ενεργά την Ευρω-Μάϊνταν, το φιλοευρωπαϊκό κίνημα που αναπτύσσεται γύρω από την Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου. Ειδικά γκρουπ στο Φέϊσμπουκ εξασφαλίζουν την συνεχή ροή ρούχων, σκηνών, καυσόξυλων και τροφίμων προς τους διαδηλωτές. Ορισμένα από τα δημοφιλέστερα συγκροτήματα της χώρας δίνουν συναυλίες υποστήριξης. Μετά από τρεις εβδομάδες διαρκών εφορμήσεων της αστυνομίας και πολικών θερμοκρασιών, το φιλοευρωπαϊκό κίνημα αρχίζει και γίνεται καθημερινά ισχυρότερο.

 

Ο υπουργός Εσωτερικών της Ουκρανίας έχει πάψει να θεωρεί πολιτικά αξιόπιστη την αστυνομία του Κιέβου. Η αστυνομική καταστολή ανατίθεται πλέον σε ειδικές αστυνομικές ομάδες που μεταφέρονται από τις ρωσόφωνες περιοχές της χώρας. Πάντως, είναι γνωστό ότι οι αστυνομικοί γενικά υποστηρίζουν τον Βιτάλι Κλίτσκο, τον δίμετρο πρώην πρωταθλητή της πυγμαχίας, που θεωρείται ο ανερχόμενος αστήρ της αντιπολίτευσης.

 

Οι ολιγάρχες της Ουκρανίας ανοίγουν τα χαρτιά τους. Δύο από τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας, ο Βίκτωρ Πίντσχουκ και ο Ρινάτ Αχμέτοφ, έσπασαν την σιωπή τους και ζήτησαν από τον πρόεδρο να ξεκινήσει σοβαρές διαπραγματεύσεις με τη αντιπολίτευση.

Αποσείοντας τις ευθύνες του, ο Γιανουκόβιτς ρίχνει το φταίξιμο της αστυνομικής βίας σε ορισμένους ακατάλληλους αστυνομικούς και κατηγορεί την διαπραγματευτική του ομάδα για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή ενός Συμφώνου πολιτικής σύνδεσης Ουκρανίας-ΕΕ. Εν τω μεταξύ, επισκέπτεται την Μόσχα για να συνυπογράψει «ζουμερές» οικονομικές συμφωνίες.

 

Επί τρεις αιώνες, η περιοχή που σήμερα αποκαλείται Ουκρανία κυβερνιόταν απ’ ευθείας από το Κρεμλίνο. Επί τσάρων, αποκαλούνταν «μικρή Ρωσία». Σε σύνοδο του ΝΑΤΟ το 2008, ο Βλαδίμηρος Πούτιν διαβεβαίωσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους ότι «η Ουκρανία δεν είναι πραγματική χώρα».

 

Αν αυτό ισχύει, τότε τί είναι η Ουκρανία; Μήπως ρωσική επαρχία; Ή μήπως ένας γεωγραφικός χώρος με δύο έθνη; Η απάντηση φαίνεται να είναι ανοικτή.