Κομμουνάροι της Άνδρου[1]. «Η κοινοκτημοσύνη δεν είναι ζορμπαλίκι, αλλά πράξη δικαιοσύνης»
του Κώστα Λάμπου
Το εύρος και το βάθος της κοινοβιακής, της γνήσιας αμεσοδημοκρατικής ιδέας μας το δείχνει η «Ναυτοσυντροφία της Άνδρου», με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Μπαλή[2], η οποία οργάνωσε την ανατροπή της άρχουσας τάξης των κοτζαμπάσηδων (1822) η οποία εμπόδιζε την ανάπτυξη της ελληνικής εθνικοαπελευθερωτικής και ταυτόχρονα κοινωνικοαπελευθερωτικής επανάστασης. Η πρώτη επαναστατική πράξη ήταν η καταστροφή του υποθηκοφυλακείου του νησιού και η συγκρότηση λαϊκού δικαστηρίου. Και αφού έκαψε όλους τους τίτλους ιδιοκτησίας, κοινωνικοποίησε, με απόφαση της λαϊκής συνέλευσης, τη γη και οργάνωσε την παραγωγική δραστηριότητα στη βάση των αρχών της άμεσης και καθολικής κοινωνικής αυτοδιαχείρισης. Παραθέτω εδώ αυτούσια τη Διακήρυξη της Αγροτιάς της Άνδρου, γιατί θεωρώ πως αποτελεί ένα ιδιαίτερης ιστορικής σημασίας ντοκουμέντο: