Του ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ*
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που θα αναδειχθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα κυριαρχικά στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι κι αυτό του ιδιωτικού χρέους. Το ιδιωτικό χρέος θα αποτελέσει έναν από τους μοχλούς μέσω του οποίου θα επιχειρηθεί η αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και της κοινωνίας, στο δρόμο της μείωσης τόσο του εισοδήματος όσο και των περιουσιακών στοιχείων των εργαζόμενων και του μικρού και πολύ μικρού κεφαλαίου προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου.
Πριν περάσουμε στην παρουσίαση των δεδομένων για το ιδιωτικό, νοικοκυριών κι επιχειρήσεων, στην Ελλάδα είναι σωστό να δούμε την κατάσταση στον τομέα αυτό στις αναπτυγμένες χώρες για να μπορέσουμε έτσι να εντάξουμε και την ελληνική περίπτωση μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε αν ένα φαινόμενο εντάσσεται σε μια γενικότερη τάση ή αποτελεί μια εξαιρετική και μεμονωμένη περίπτωση που οφείλεται σε κάποιους λόγους ιδιομορφίας. Μια και το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους και των αιτίων του στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες το έχουμε αναλύσει σε παλιότερο άρθρο εδώ θα αναφερθούμε μόνο στις ΗΠΑ σαν χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Η δεκαετία του 1970 αποτελεί μια δεκαετία σημαντικών μεταβολών στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα και ιδιαίτερα στις πλέον αναπτυγμένες χώρες. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τις μεταβολές στην παραγωγικότητα και στις ωριαίες αποζημιώσεις και τους μισθούς των εργαζόμενων στις ΗΠΑ από το 1960 ως το 1996.
Διάγραμμα 1
Το πρώτο που παρατηρούμε είναι πως από τη δεκαετία του 1970 εμφανίζεται μια εμφανέστατη μείωση των ρυθμών μεταβολής των τριών μεγεθών που αναφέραμε. Αν και η παραγωγικότητα συνεχίζει να αυξάνεται, έστω και με μειούμενους ρυθμούς το εισόδημα των εργαζόμενων από την εργασία τους αυξάνεται κατά πολύ λιγότερο και από το τέλος της δεκαετίας του 1980 αρχίζει να μειώνεται κιόλας. Σαν αποτέλεσμα της στασιμότητας και της μείωσης του πραγματικού εισοδήματος των εργαζόμενων όχι μόνο μειώθηκαν οι ρυθμοί αποταμίευσης αλλά μειώθηκαν οι καταθέσεις των νοικοκυριών (διαγράμματα 2 και 3)
Διάγραμμα 2
Διάγραμμα 3
Καθώς δηλαδή το ποσοστό του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου που κατευθυνόταν στην εργασία μειωνόταν συνεχώς οι εργαζόμενοι, σε ναι προσπάθεια να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδό τους στράφηκαν αρχικά στις αποταμιεύσεις τους και καθώς κι αυτές εξαντλούνταν ένας νέος μηχανισμός τέθηκε στη διάθεσή τους. ο δανεισμός.
Διάγραμμα 4
Με την πιστωτική επέκταση αφενός μεν το κεφάλαιο απέφευγε την μεγάλη μείωση της κατανάλωσης και την ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής κι από την άλλη ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των εισοδημάτων των εργαζόμενων μεταβιβαζόταν σαν τόκος στο κεφάλαιο μέσω του συλλογικού διαχειριστή του. Του τραπεζικού συστήματος.
ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ
Παρόμοια εξελίχτηκαν τα πράγματα σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Στις περισσότερες χώρες, με εξαίρεση τη Βρετανία, η διαδικασία που περιγράψαμε άρχισε λίγο αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1980 κυρίως, και με διαφορετικούς βαθμούς έντασης. Αφήνοντας το παράδειγμα των ΗΠΑ ας έρθουμε τώρα στην Ελλάδα κι ας δούμε πως εξελίχτηκε το ιδιωτικό χρέος αλλά και οι δείκτες που συνδέονται μαζί του αλλά και το ερμηνεύουν ταυτόχρονα. Στο διάγραμμα 5 βλέπουμε τη εξέλιξη των πραγματικών κατώτατων μισθών από το 1970 ως το 1997. Παρατηρούμε πως από τα μέσα του 1980 οι κατώτατοι πραγματικοί μισθοί (Realminimumwages, 1970-1997aIndices: 1975 or 1991 = 100)στην Ελλάδα άρχισαν να μειώνονται ενώ στο διάγραμμα 6 βλέπουμε την ίδια πορεία για τους μέσους μισθούς.
Διάγραμμα 5
Διάγραμμα 6
Πριν περάσουμε στην παρουσίαση των δεδομένων ια το χρέος ας δούμε και τα στοιχεία για τις μεταβολές στους μισθούς κατά την περίοδο του 2000 στο επόμενο διάγραμμα. Βλέπουμε πως επί μια δεκαετία περίπου, από το 1996 ως το 2007 οι μέσοι μισθοί στην Ελλάδα αυξήθηκαν αρκετά για να ακυρωθεί απολύτως η αύξηση αυτή μετά το ξέσπασμα της κρίσης στην Ελλάδα.
Διάγραμμα 9
Όλες οι μεταβολές που περιγράψαμε για τους μισθούς στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980 και μετά συνέβησαν ενώ το ΑΕΠ είχε μια γενικά αυξητική πορεία. Εκείνο το οποίο είναι σημαντικό είναι να δούμε την εξέλιξη του ποσοστού του ΑΕΠ που κατευθυνόταν στην εργασία. Καθώς το ελληνικό ΑΕΠ αυξανόταν και οι πραγματικοί μισθοί μειώνονταν το ποσοστό του ΑΕΠ που πήγαινε στους μισθούς μειωνόταν συνεχώς από το 1983 και μετά (διάγραμμα 7).
Διάγραμμα 7
http://www.inegsee.gr/sitefiles/files/ekthesh-15email.pdf
Από το διάγραμμα 7 διαπιστώνουμε πως το μερίδιο της εργασίας επί του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου μειωνόταν συνεχώς. Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις περιόδους στο χρονικό διάστημα 1986-2013. Κατά την περίοδο 1986-1995 το μερίδιο της εργασίας μειωνόταν ταχύτατα. Κατά την περίοδο 1995-2004 παρέμεινε σχετικά σταθερό ενώ από το 2004 ως το 2013 μειωνόταν αρχικά με ήπιους ρυθμούς ενώ από το το 2010 και μετά με ρυθμούς κατάρρευσης. Καθώς το πραγματικό εισόδημα των εργαζόμενων μειωνόταν μειώνονταν συνεχώς και οι ρυθμοί της αποταμίευσης (διάγραμμα 8). Στο διάγραμμα βλέπουμε και την απότομη κάμψη των ρυθμών της αποταμίευσης κατά τη διάρκεια του σκανδάλου του χρηματιστηρίου.
Διάγραμμα 8
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis
Από τα όσα μέχρι τώρα εκθέσαμε μπορούμε να διαπιστώσουμε μια αντιστοιχία με όσα συνέβαιναν στις ΗΠΑ με μια χρονοκαθυστέρηση μιας δεκαετίας περίπου. Μετά την παρουσίαση των δεδομένων για τη μεταβολή των μισθών στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980 και μετά καθώς και την τεράστια μείωση του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου που κατευθυνόταν στην εργασία ας περάσουμε τώρα να δούμε την εξέλιξη του ιδιωτικού δανεισμού στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας τα δεδομένα της Bank for International Settlements (BIS). Στον πρώτο πίνακα βλέπουμε τα στοιχεία για το χρέος των επιχειρήσεων για τις δεκαετίες 1980, 1990 και 2000 για ναι σειρά χωρών ενώ στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η μεταβολή του χρέους ανά δεκαετία για επιλεγμένες χώρες σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Στον δεύτερο πίνακα και στο διάγραμμα που τον ακολουθεί βλέπουμε τα ίδια για το χρέος των νοικοκυριών.
Πίνακας 1:
http://www.bis.org/publ/othp16.pdf
Διάγραμμα 9
http://eparistera.blogspot.gr/
Πίνακας 2
http://www.bis.org/publ/othp16.pdf
Διάγραμμα 10
http://eparistera.blogspot.gr/
Από τα δεδομένα των πινάκων διαπιστώνουμε τα εξής:
1. Το ιδιωτικό χρέος, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, αυξανόταν συνεχώς από τη δεκαετία του 1980 κι μετά.
2. Το χρέος των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών ήταν ιδιαίτερα χαμηλό στην Ελλάδα σε όλη την περίοδο 1980-2010.
3. Το χρέος των επιχειρήσεων στην Ελλάδα ήταν από τα χαμηλότερα σε όλη την περίοδο που εξετάζουμε, μικρότερο κι από αυτό των ΗΠΑ.
4. Το χρέος των νοικοκυριών ιδιαίτερα ήταν εξαιρετικά χαμηλό στην Ελλάδα μέχρι τη δεκαετία του 2000.
5. Η Γερμανία παρουσιάζει μια ιδιομορφία που τη διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες χώρες καθώς το χρέος των νοικοκυριών μειώνεται από τη δεκαετία του 1990 και μετά ενώ το χρέος των επιχειρήσεων αυξάνεται σημαντικά.
Από τις παραπάνω διαπιστώσεις εκείνη που χρειάζεται μια ιδιαίτερη ερμηνεία είναι η μεγάλη αύξηση του δανεισμού των νοικοκυριών στην Ελλάδα, αλλά και την Πορτογαλία και την Ισπανία κατά τη δεκαετία του 2000. Για να κατανοήσουμε αυτή τη συμπεριφορά, τουλάχιστον για την Ελλάδα, πρέπει να πούμε λίγα λόγια για το τραπεζικό σύστημα και τη λειτουργία του από το 1980 και μετά.
Από την μεταπολίτευση και μετά το σύνολο σχεδόν του τραπεζικού τομέα βρισκόταν υπό τον έλεγχο του δημοσίου με μόνη την Τράπεζα Πίστεως να βρίσκεται υπό ιδιωτικό έλεγχο και τις νεοϊδρυθείσες Εργασίας και Κρήτης. Σε όλη επομένως την περίοδο από το 1950 ως το 1990 περίπου όπως το διατυπώνει ο Κ. Μελάς (Κ.ΜΕΛΑΣ Η Ιστορία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος: ο υπηρέτης. σ 20).: «Κύριο χαρακτηριστικό της φάσης αυτής, είναι η έντονη, συστηματική και πολύπλευρη κρατική παρέμβαση στην άσκηση της τραπεζικής πίστης εντός του γενικότερου πλαισίου των σύγχρονων διεθνών αντιλήψεων της αναπτυξιακής οικονομικής πολιτικής. Η παρουσία του κράτους στη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος ενισχύθηκε αισθητά κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 με κύρια χαρακτηριστικά την ίδρυση της, κυβερνητικής σύνθεσης, Νομισματικής Επιτροπής η οποία μέχρι το 1982, οπότε και καταργήθηκε, ήταν αρμόδια για τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής στην Ελλάδα και την άσκηση στις εμπορικές τράπεζες κάθε μορφής κατασταλτικών ελέγχων, περιλαμβανομένων του καθορισμού των επιτοκίων χορηγήσεων και πάσης φύσεως καταθέσεων, αλλά και των όρων και προϋποθέσεων διάθεσης όλων των τραπεζικών προϊόντων.» (Κ.ΜΕΛΑΣ Η Ιστορία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος: ο υπηρέτης. σ 1 )
Από το 1983 αρχίζει ουσιαστικά και η περίοδος απορύθμισης του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα με την κατάργηση της Νομισματικής Επιτροπής ενώ ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να ανήκει και να ελέγχεται από το κράτος στη συντριπτική πλειονότητά του. από το 1993 αρχίζει η ουσιαστική απόσυρση του κράτους από τον τραπεζικό τομέα μέσω μιας ταχύτατης διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων και με την απορύθμιση της τραπεζικής αγοράς. Ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα ολιγοπωλιακός καθώς στο τέλος του 2000 οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες ήλεγχαν σε ποσοστά μεταξύ 80 και 90% το ενεργητικό, τις καταθέσεις και τις χορηγήσεις. Παράλληλα η διαδικασία συγκέντρωσης του τραπεζικού κεφαλαίου συνεχιζόταν με έντονους ρυθμούς μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Από τα μέσα επομένως του 1990 μια νέα κατάσταση διαμορφώνεται στο τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα με την απόσυρση του δημοσίου από την ιδιοκτησία των τραπεζών αλλά και από τη ρύθμιση των πιστωτικών πολιτικών. Μετά την είσοδο στην ευρωζώνη το ελληνικό δημόσιο χάνει και τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής. Οι δύο αυτές εξελίξεις είχαν σημαντικότατα αποτελέσματα στο τραπεζικό σύστημα. Μία από τις εξελίξεις που δρομολογήθηκαν ήταν και η αύξηση του τραπεζικού δανεισμού των ιδιωτών και ιδιαίτερα των νοικοκυριών μέσω στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων (διάγραμμα 11).
Διάγραμμα 11
http://62.1.43.74/5Ekdosis/UplPDFs/syllogikostomos/2-a%20Moschos-Xortareas53-66.pdf
Το διάγραμμα μας δείχνει πως τα δάνεια προς τους ιδιώτες άρχισαν να αυξάνονται, σαν ποσοστό του ΑΕΠ, από το 1994 στην αρχή δειλά και από την υιοθέτηση του ευρώ και μετά με μεγάλους ρυθμούς. Από 30% του ΑΕΠ που ανερχόταν το σύνολο των δανείων προς τους ιδιώτες το 1994 έφτασαν στο 97% το 2009. Η επεκτατική αυτή πολιτική των τραπεζών έγινε δυνατή μέσω του δανεισμού τους κάτι που αύξανε τον εξωτερικό δανεισμό της ελληνικής οικονομίας με ρυθμούς αλματώδεις. Στον επόμενο πίνακα βλέπουμε πως το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος των τραπεζών έφτασε το τεράστιο ποσό των 162 περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ που αντιστοιχούσε στο 80% του ΑΕΠ περίπου.
Πίνακας 3
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/ekthdkth2012.pdf
Η πολιτική αυτή των τραπεζών ήταν αποτέλεσμα των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων που διαμόρφωσε η ΕΚΤ σε μια προσπάθεια διευκόλυνσης του μεγάλου κεφαλαίου και ιδιαίτερα αυτών της Γερμανίας αλλά και της Γαλλίας δευτερευόντως. Στο διάγραμμα 12 βλέπουμε τη διαχρονική εξέλιξη των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης, των ΗΠΑ, της Ιαπωνία, της Βρετανίας και της Ελβετίας. Η ΕΚΤ διατηρούσε τα χαμηλότερα επιτόκια μεταξύ όλων των διεθνών νομισμάτων εξαιρουμένου του επιτοκίου της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας.
Διάγραμμα 12
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/Inter_NomPol2013.pdf
Οι ελληνικές τράπεζες δανειζόμενες με το χαμηλό επιτόκιο της ΕΚΤ δάνειζαν τα ελληνικά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με σημαντικά υψηλότερα επιτόκια από τα αντίστοιχα των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα 2002-2009 (διάγραμμα 13). Οι ελληνικές τράπεζες ασκώντας μια τακτική πιέσεων προς τους εργαζόμενους και τους επαγγελματίες, παραπληροφόρησης στα όρια της απάτης και εκτοξεύοντας το δείκτη δάνεια/ καταθέσεις (Διάγραμμα 15) αντλούσαν τεράστια κέρδη σε όλο το παραπάνω χρονικό διάστημα (διάγραμμα 14).
Διάγραμμα 13
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/ekthdkth2012.pdf
Διάγραμμα 14
http://www.inegsee.gr/sitefiles/studies/EKTHESH_13.pdf
Διάγραμμα 15
http://www.hba.gr/main/Ereunes-meletes/EllinikoTrapezikoSystima2011-12web.pdf
Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΦΟΥΣΚΑ
Καθώς από το 2010 η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο της καπιταλιστικής κρίσης η βασική επιλογή του συνόλου των παρεμβάσεων ήταν η μείωση των μισθών των εργαζόμενων και η συνολική μείωση του μεριδίου του πλούτου που κατευθυνόταν στα εκτός του μεγάλου κεφαλαίου τμήματα του πληθυσμού. Στόχος του συνόλου των παρεμβάσεων ήταν η συνολική μεταβολή της ελληνικής οικονομίας και της διάρθρωσής του με τέτοιο τρόπο ώστε αφενός μεν να μεγιστοποιείται το κέρδος του μεγάλου κεφαλαίου και αφετέρου περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου, του μικρού κεφαλαίου και των εργαζόμενων να περάσουν στην ιδιοκτησία του μεγάλου κεφαλαίου. Ο στόχος της μείωσης του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου που κατευθυνόταν άμεσα στους εργαζόμενους υλοποιήθηκε με τη μείωση των μισθών των εργαζόμενων. Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε τη μεταβολή των μέσων αποδοχών στην Ελλάδα από το 2001 ως το 2014
Πίνακας 4
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/Inter_NomPol2013.pdf
Καθώς οι μισθοί μειώνονταν ονομαστικά ενώ ο πληθωρισμός αυξανόταν οι πραγματικές αποδοχές των εργαζόμενων μειώνονταν δραματικά. Στο διάγραμμα που ακολουθεί βλέπουμε τη μεταβολή των ονομαστικών και των πραγματικών μισθών στην Ελλάδα από το 2006 ως το 2013. Στο διάγραμμα διαπιστώνουμε πως οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 30% περίπου από το 2010.
Διάγραμμα 16
http://multiplier-effect.org/files/2013/11/ch_wage1.jpg
Παράλληλα με τη μείωση των μισθών η κατάρρευση της οικονομίας, που αποτελούσε μέρος της διαδικασίας μετάβασης, είχε σαν αποτέλεσμα την τεράστια αύξηση της ανεργίας σε ποσοστά πρωτόγνωρα (διάγραμμα 17).
Διάγραμμα 17
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/Inter_NomPol2013.pdf
Οι δύο παραπάνω μεταβολές είχαν σαν συνδυασμένο αποτέλεσμα τη συνολική μείωση της αγοραστικής δύναμης των αποδοχών, πριν το φόρο εισοδήματος, κατά 37,2% κατά το χρονικό διάστημα 2010-2013 (διάγραμμα 18).
Διάγραμμα 18
http://www.inegsee.gr/sitefiles/files/ekthesh-15email.pdf
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την τεράστια φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών τότε η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος βρίσκεται υπό συνεχή κατάρρευση από τις αρχές του 2010 μέχρι και σήμερα. Στο επόμενο διάγραμμα της ΕΛΣΤΑΤ βλέπουμε τη μεταβολή του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών ανά τρίμηνο και στο διάγραμμα 20 τη σωρευτική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ελλάδα κατά 35,4% στην περίοδο 2007-2013. .
Διάγραμμα 19
Διάγραμμα 20
http://static-enet.toolip.gr/resources/2013-10/35grafima–2-thumb-large.jpg
Η τεράστια αυτή απώλεια εισοδήματος και η αντίστοιχη μείωση της κατανάλωσης είχαν σαν αποτέλεσμα την αδυναμία νοικοκυριών αλλά και επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρών, να βρεθούν σε απόλυτη αδυναμία αποπληρωμής των δανείων που με τρόπους που εύκολα μπορούν ενταχθούν στο πεδίο της εξαπάτησης. Στα δύο επόμενα διαγράμματα βλέπουμε τη διαχρονική εξέλιξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Διάγραμμα 21
http://www.ceicdata.com/en/blog/ceic-newslert-non-performing-loans-greece-surge-record-high
Διάγραμμα 22
http://s.kathimerini.gr/resources/2014-01/22s21daneia-thumb-large.jpg
Καθώς αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και προβλέπεται πως μέσα στο 2014 θα ξεπεράσουν, ίσως, και τα 90 δισεκατομμύρια οι τράπεζες, δηλαδή οι διαχειριστές του μεγάλου κεφαλαίου, καθόλου δεν ενοχλούνται από αυτό. Τεράστια κεφάλαια κατευθύνονται, και θα συνεχίσουν να κατευθύνονται, προς τις τράπεζες μέσω των διαδικασιών ανακεφαλαιοποίησης από το ελληνικό δημόσιο κι ενώ αυτές παραμένουν υπό ιδιωτική ιδιοκτησία. Το προπαγανδιστικό επιχείρημα πως η τακτική αυτή γίνεται για το καλό της οικονομίας είναι ψευδής. Οι τράπεζες όχι μόνο δεν χρηματοδοτούν την οικονομία αλλά χρηματοδοτούνται από αυτήν. Μόνο κατά το 2013 οι τράπεζες αφαίρεσαν από την οικονομία 14 περίπου δισεκατομμύρια ευρώ καθώς η πιστωτική επέκταση είναι αρνητική από το 2011 ήδη και θα συνεχιστεί για πολύ χρόνο ακόμη η διαδικασία της απομόχλευσης.
Η ΛΥΣΗ
Τα εισοδήματα των εργαζόμενων και των αυτοαπασχολούμενων στην Ελλάδα δεν πρόκειται να αποκατασταθούν ποτέ αν δεν υπάρξουν μεγάλες και ριζοσπαστικές πολιτικές ανατροπές. Κι αυτό στην καλύτερη των περιπτώσεων διότι η μεγαλύτερη πιθανότητα είναι τα εισοδήματα να μειωθούν κι άλλο. Η ανεργία επίσης είναι αδύνατο να μειωθεί όταν η οικονομία βρίσκεται επί ένα χρόνο τώρα σε αντιπληθωρισμό. Μέσα στο οικονομικό αυτό πλαίσιο οι πιθανότητες να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους οι εργαζόμενοι και οι επαγγελματίες είναι μηδαμινή. Η μη αποπληρωμή των δανείων θα έχει σαν αποτέλεσμα ακίνητα και επιχειρήσεις ίσης εμπορικής αξίας με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να περάσουν στα χέρια των τραπεζών και ουσιαστικά στο μεγάλο κεφάλαιο. Η κατάρρευση της αγοράς και των τιμών των ακινήτων και η απαξίωση των παραγωγικών και εμπορικών μονάδων θα έχει σαν αποτέλεσμα τεράστιας αξίας περιουσιακά στοιχεία να περάσουν στην ιδιοκτησία του μεγάλου κεφαλαίου και μεγάλος αριθμός δανειοληπτών να εξακολουθούν να είναι χρεωμένοι.
Διάγραμμα 23
Οι αιτιάσεις πως οι τράπεζες δεν θέλουν να πάρουν τα ακίνητα και να μετατραπούν σε εταιρείες real estate δεν είναι αληθείς. Οι τράπεζες μπορούν και θέλουν να πάρουν στην ιδιοκτησία τους τα ακίνητα να τα τιτλοποιήσουν εκμεταλλευόμενες το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε γι αυτές κατά την πρώτη δεκαετία του 2000. Η τιτλοποίηση θα έχει σαν αποτέλεσμα οι τίτλοι να κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο και κερδοσκοπώντας να φουσκώνουν, για άλλη μια φορά, τα ενεργητικά των τραπεζών και των τραπεζών και των ποικιλώνυμων χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Στα πλαίσια αυτά η λύση προς όφελος των εργαζόμενων αλλά και της μεγάλης κοινωνικής πλειονότητας βρίσκεται στον αντίποδα των ακολουθούμενων πολιτικών.
Για την εφαρμογή των πολιτικών αυτών είναι αναγκαίες δύο προϋποθέσεις:
1. Άμεση κρατικοποίηση των τραπεζών και έλεγχος της πιστωτικής πολιτικής από το δημόσιο.
2. Αποχώρηση από την ευρωζώνη και εθνικός έλεγχος της νομισματικής πολιτικής ώστε να χρηματοδοτηθεί η οικονομία προς όφελος των εργαζόμενων.
Υπό τις προϋποθέσεις αυτές τα δάνεια των ιδιωτών, νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων, πρέπει να ρυθμιστούν με τέτοιο τρόπο ώστε:
1. Κανείς δεν θα αποκτά περιουσιακά στοιχεία άκοπα και χωρίς να πληρώνει.
2. Κανείς εργαζόμενος κυρίως, αλλά και επαγγελματίας ή μικρός επιχειρηματίας, δεν θα χάνει τα περιουσιακά του στοιχεία, και κυρίως το σπίτι του, προς όφελος του κεφαλαίου και των τραπεζών.
Τα μέτρα που είναι αναγκαία ώστε να πληρωθούν οι δύο αυτές προϋποθέσεις είναι:
Α) Το ύψος των δανείων, στα ενυπόθηκα δάνεια, να βρίσκεται πάντα σε συμφωνία με την εμπορική αξία το κύριου ενυπόθηκου. Αυτό σημαίνει πως αρχικά θα μειωθούν τα δάνεια ώστε να βρίσκονται σε αντιστοιχία, εξατομικευμένη, με την τρέχουσα εμπορική αξία ενώ θα υπάρχει αναπροσαρμογή σε περίπτωση που οι αξίες μεταβληθούν.
Β) Το ύψος των δόσεων θα είναι συνάρτηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Σε περιπτώσεις που το ύψος του δανείου είναι πολύ μεγάλο, σε σχέση με την παρούσα οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη και δεν προβλέπεται σημαντική πιθανότητα ανάκαμψης αυτού, το δάνειο θα απομειώνεται σημαντικά.
Γ) Οι εγγυητές, μία πρόβλεψη φεουδαρχικής έμπνευσης, παύουν να έχουν οποιαδήποτε ευθύνη μια, και στις περισσότερες των περιπτώσεων, ήσαν θύματα της παραπλάνησης των τραπεζών.
Δ). Οι μετά το 2010 επιβαρύνσεις των δανείων, τόκοι υπερημερίας κ. λπ, διαγράφονται.
Ε). Δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα κατασκευαστικές, γίνονται απαιτητά στο ακέραιο.
Σχετικά άρθρα που ολοκληρώνουν την εικόνα:
1. ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
http://eparistera.blogspot.gr/2013/03/blog-post_31.html
2. ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
http://eparistera.blogspot.gr/2011/12/blog-post_18.html
Ολόκληρο το άρθρο με όλα τα διαγράμματα: εδώ
*Ο Γιώργος Τριανταφυλλόπουλος είναι καθηγητής Φυσικής και ασχολείται με τη μελέτη οικονομικών και άλλων θεμάτων.
Τετάρτη 2 Απριλίου 2014
http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=15887:triantafyllopulos&catid=54:anpolitiki&Itemid=284